İHAM, Ülkede Özgür Gündem gazetesi editörüyle ilgili kararını açıkladı

İHAM, Ülkede Özgür Gündem gazetesinde Haziran, Temmuz, Ağustos ve Eylül 2004 tarihinde yayımlanan bir dizi makale nedeniyle gazete editörü Hasan Bayar ve sahibi Ali Gürbüz hakkında dava açılması nedeniyle yapılan başvurularda kararını açıkladı. İHAM, Türkiye’nin adil yargılanma hakkını ve ifade özgürlüğünü ihlal ettiğine karar verdi. Fransızca olan Bayar v. Türkiye (n. 2) kararı buradan okunabilir. HUDOC’ta n.3, n.4, n.5,n.6, n.7 ve n.8 olarak devam ediyor kararlar.

İHAM, 2012 yılında yine Bayar ve Gürbüz tarafından aynı konuda yapılan başvuru hakkında kararını açıklamıştı. Bayar ve Gürbüz v. Türkiye kararına buradan, Türkçe çevirisine ise buradan ulaşmak mümkün.

Bir de ilgilisi için küçük bir not, İHAM’ın söz konusu başvuruda ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verirken dayanak aldığı Gözel ve Özer v. Türkiye kararı, Yard. Doç. Kerem Altıparmak tarafından AİHM Kararlarının Uygulanmasının İzlenmesi Projesi kapsamında değerlendirilmişti. Detaylı çalışma için buraya tıklamak yeterli.

Başvurunun ve Tarafların İddialarının Özeti
Başvurucu Hasan Bayar, Ülkede Özgür Gündem gazetesinin editörüdür. 2 Eylül 2004 tarihinde PKK’nin bir kolu olan Kongra-Gel’in lideri tarafından yapılan açıklamalar, “Fedakarlıktan Çekinmeyiz – Aydar, Girişimlere Tam Destek Verdi” başlığı ile gazetede yayımlanmıştır. Bunun üzerine Savcılık, başvurucu Bayar ve gazetenin sahibi Ali Gürbüz hakkında “örgüt açıklamalarına yer vermek”ten Terörle Mücadele Kanunu’nun 6. maddesinin 2. ve 4. fıkraları uyarınca iddianame hazırlamıştır. Açılan dava sonucunda 4 Nisan 2005 tarihinde başvurucu Bayar’ın 1.591 TL ve gazete sahibi Ali Gürbüz’ün 3.182 TL para cezası ödemesine hükmedilmiş, bu cezaya karşı itiraz yoluna başvurma hakları olduğu belirtilmiştir.
Başvurucu, İHAS’ın 10. maddesinde korunan ifade özgürlüğünün ihlal edildiği iddiasıyla karara itiraz etmek istemiş ancak 20 Mart 2006 tarihinde, o dönem yürürlükte olan Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre 2.000 TL’nin altında kalan para cezalarına itiraz edilemeyeceği söylenerek başvurusu reddedilmiştir. 14 Temmuz 2006 tarihinde para cezası başvurucuya tebliğ edilmiştir.
Bunun üzerine başvurucu, adil yargılanma hakkının, ifade özgürlüğünün, etkili başvuru hakkının, ayrımcılık yasağının ve mülkiyet hakkının ihlal edildiği iddiasıyla İHAM’a başvurmuştur.
Hükümet, başvurucunun iç hukuk yollarını tüketmediğini ve 6 aylık süre şartını yerine getirmediğini söyleyerek bu iddialara karşı çıkmıştır. Hükümete göre 6 aylık süre, başvurucuya para cezasının verildiği 4 Nisan 2005 tarihinden itibaren başlamıştır çünkü Ceza Muhakemesi Kanunu’na göre itiraz hakkı bulunmamaktadır.
İHAM, Belek Özkurt v. Türkiye, Bayar ve Gündüz v. Türkiye, Falakoğlu v. Türkiye kararlarını hatırlatarak söz konusu dava için önceki içtihadından farklı karar vermesini gerektirecek bir sebep bulamamıştır. İHAM’a göre, İHAS’ın 35. maddesinde belirlenen kabul edilebilirlik kriterleri doğrultusunda 6 aylık süre başvurucuya para cezasının tebliğ edildiği 14 Temmuz 2006 tarihinde başlamaktadır. Hükümetin iç hukuk yollarının tüketilmediği iddiasını da reddetmiştir.
İHAM, para cezasına karşı bir itiraz yolu olmaması sebebiyle başvuruyu adil yargılanma hakkı ve ifade özgürlüğü altında incelemeye karar vermiştir.

İfade Özgürlüğünün İhlal Edildiği İddiası
İHAM, İHAS’ın ifade özgürlüğünü düzenleyen 10. maddesinin 2. fıkrası uyarınca başvurucunun yargılanmasına sebep olan suçun kanunla düzenlendiğini ve kamu güvenliği, kaosun ve suçun önlenmesi gibi meşru bir amaca dayandığını not etmektedir. Mahkeme bu noktada, müdahalenin demokratik bir toplumda gerekli olup olmadığını incelemektedir. İncelemesini de daha benzer bir konuda ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar verdiği Gözel ve Özer v. Türkiye kararına dayanarak yapmaktadır.
Mahkeme’ye göre, makalelerde kullanılan kelimelere ve yayının bütünlüğüne bakarak, metin şiddet, silahlı direniş ya da ayaklanma çağrısı yapmamakta ve nefret söylemi içermemektedir. Bu yüzden, Gözel ve Özer v. Türkiye kararındaki gibi, başvurucunun ifade özgürlüğü ihlal edilmiştir.

Adil Yargılanma Hakkının İhlal Edildiği İddiası
İHAM, itiraz/temyiz yolunun sanıklar için hayati bir önemi olduğunu vurgulayarak, başvurucunun adil yargılanma hakkı kapsamında korunan mahkemeye erişme hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.