İHAM, intihar eden asker Yılmaz Köse’nin ölümünde etkin soruşturma yükümlülüğünün ihlal edildiğine karar verdi

İHAM, 2002 yılında zorunlu askerlik hizmetini yaptığı sırada intihara teşebbüs eden ve hastanede hayatını kaybeden Yılmaz Köse’nin babasının yaptığı başvuruda Türkiye’nin, İHAS’ın 2. maddesinde korunan yaşam hakkı bağlamında  etkin soruşturma yükümlülüğünü ihlal ettiğine karar verdi. Fransızca yazılan Mehmet Köse v. Türkiye kararı buradan okunabilir.

Başvurunun özeti

Yılmaz Köse, 2002 yılında askerlik yapmaya başlamıştır. Psikolojik testler de dahil olmak üzere sağlık taramasından geçirilmiş, herhangi bir sorun yaşadığı durumda bunu yetkililere bildirebileceği söylendikten sonra askerlik eğitimi için uygun olduğuna karar verilmiştir. 15 Nisan 2002 tarihinde Adana İncirlik’te askeri eğitime başlamış, 1 Mayıs 2002 tarihinde emre itaat etmediğine dair rapor tutulmuş, 16 Mayıs 2002 tarihinde verilen izinden üç gün geç döndüğü için kendisine disiplin cezası olarak 5 gün oda hapsi cezası verilmiştir.

24 Ekim 2002 tarihinde Yılmaz Köse, bu kez yedi günlük bir izin almış ancak 6 Kasım 2002 tarihine kadar dönmemiştir. Yürütülen soruşturma kapsamında alınan ifadesinde, sevgilisi ile ilgili problemler yaşadığını, iki ailenin arasında yaşanan tartışmaları yatıştırmak için orada kalması gerektiğini anlatmıştır.

20 Kasım 2002 tarihinde sağlık kontrolü için askeri hastaneye gitmiş, fakat aynı akşam dönmesi gerekirken 24 Kasım 2002 tarihine kadar birliğine dönmemiştir. 26 Kasım 2002 tarihinde ve sonrasında Yılmaz Köse, üsleriyle konuşmuş ve psikolojik sorunlar yaşadığını, iradesi dışında hareket ettiğini, zaman zaman hayatına son vermeyi düşündüğünü söylemiştir. Köse’nin doktoru ve üsleri, ailesiyle olan problemleri halledildiği takdirde Köse’nin askerlik yapmaya elverişli olduğuna dair bir rapor hazırlamıştır. 

Yılmaz Köse, 15 Aralık 2002 tarihinde saat 21.00’de ciddi şekilde yaralanmış bir halde bulunmuş ve İncirlik’teki bir hastaneye kaldırılmıştır. Bunun üzerine askeri savcı ve Adana polisi olay yerine gitmiş ve bir rapor hazırlamıştır. Buna göre, Köse, tüfeğiyle karnının sağ kısmından kendini yaralamış, intihara teşebbüs etmiştir. Askeri savcının talebiyle olay yeri görüntülenmiş, bir taslağı hazırlanmıştır. Bu sırada Yılmaz Köse’nin askerdeki arkadaşları dinlenmiş, kişisel dosyası incelenmiş, ailesi ve kız arkadaşıyla yaşadığı sorunlarını da anlatan mektupları okunmuştur. Yılmaz Köse, 31 Aralık 2002 tarihinde hayatını kaybetmiştir.

1 Ocak 2003 tarihinde, kaç kurşun sıkıldığı ve hangi mesafeden ateş edildiğinin tespit edilmesi için otopsi yapılmıştır. Bu sırada askeri savcı, aralarında Yılmaz Köse’yi hastaneye götürenlerin de olduğu tanıkları dinlemiş, Köse’nin kıyafetlerini istemiştir. 7 Haziran-3 Aralık 2004 tarihleri arasında Adli Tıp çeşitli incelemelerde bulunmuş ve raporlar hazırlamıştır.

28 Haziran 2005 tarihinde Ankara askeri savcısı, balistik incelemeyi, atış mesafesini, tanıkların beyanlarını dikkate alarak Köse’nin intihar ettiğini söyleyerek ölümle ilgili yürütülen soruşturmada kovuşturmaya yer olmadığı kararı vermiştir. Yılmaz Köse’nin babası, 25 Ağustos 2005 tarihinde karara itiraz etmiş ve soruşturmanın derinleştirilmesini istemiştir. Mahkeme aynı gün kovuşturmaya yer olmadığına dair yapılan itirazı reddetmiş, karar başvurucuya 15 Eylül 2005 tarihinde tebliğ edilmiştir.

Bunun üzerine Yılmaz Köse’nin babası, çocuğunun ölümüyle ilgili etkili soruşturma yapılmadığı gerekçesiyle İHAM’a başvurmuştur.

Karar

İHAM, İHAS’ın 2. maddesi ile korunan yaşam hakkının şüpheli koşullarda ölen kişilerin ölümlerinin etkili şekilde soruşturulması yükümlülüğünü de içerdiğini, buna ilişkin ilkelerin askeri yetkilileri de kapsadığını, yürütülecek soruşturmanın bağımsız, etkili, sorumluları teşhis edebilecek ve cezalandırabilecek bir soruşturma olması gerektiğini söylemiştir. Yetkililer, tanık ifadelerini almak, uzman görüşüne başvurmak, gerekirse otopsi yapmak gibi gerekli/makul adımları atmakla yükümlüdür.

İHAM, ölümle ilgili soruşturmanın o gece başlatıldığını gözlemlemiş fakat olay yerine gelen askeri savcı ile Adana polisinin delilleri toplamak ve muhafaza etmek bakımından yeterli adımları atmadığını tespit etmiştir.

İlk olarak, intiharın gerçekleştiği 15 Aralık 2002 tarihinde olay yerine giden polislerin avukat ve uzmanlar gelmeden hemen önce Yılmaz Köse’nin intihar ederken kullandığı tüfeği ortadan kaldırdıkları, bunun da tüfek üzerindeki parmak izini almayı imkansız hale getirdiğinden bahsedilmiştir. Mahkeme, yaralıya gerekli sağlık yardımlarının yapılabilmesi için tüfeğin kaldırılmasını anlaşılır bulmakla birlikte, tanık ifadeleri doğrultusunda hastaneye kaldırılana kadar Köse’ye -karnına yapılan kompres dışında- ilk müdahalenin yapılmadığı görülmüştür.

Ne askeri savcı ne de Adana polisi tüfekten çıkan kovanların bulunması için araştırma yapmıştır.

Daha da önemlisi, Yılmaz Köse’nin kıyafetlerinin çöpe atılması talimatının verilmiş olmasıdır. Yine, ne savcı ne de Adana polisi, bu kıyafetlerin korunması için gerekli önlemleri almıştır.

Mahkeme’ye göre, Yılmaz Köse’nin ölümcül şekilde yaralanmasına sebep olan ve soruşturma için hayati önemi olan kurşunların giriş ve çıkış deliklerinin ve kurşunun sıkılma mesafesinin belirlenmesindeki imkansızlık gerekçe gösterilerek soruşturmanın bütün aşamaları çarpıtılmıştır.

Son olarak, 1 Ocak 2003 tarihinde Adli Tıp tarafından yapılan otopsi ve detaylı incelemeler yaralanmayla ilgili isabetli sonuçlar vermemiştir. Tüm bunlar bir arada değerlendirildiğinde, Yılmaz Köse’nin ölümü hakkında yürütülen soruşturma İHAS’ın 2. maddesinde ortaya konan yükümlülüklerle bağdaşmamıştır.

Bu nedenle İHAM, Türkiye’nin etkin soruşturma yükümlülüğünü ihlal ettiğine ve aileye 10.000 Euro tazminat ödemesine karar vermiştir.