Nepal Yüksek Mahkemesi, savaş suçlularının affedilebilmesini sağlayan düzenlemeyi iptal etti

Bu haber, BAU LAW 2018 Güncel Anayasal Gelişmeler dersi kapsamında hazırlanmıştır. Katkıda bulunanlar: Aminat Bisultanova, Batuhan Cengiarslan, Dilan Fidan, Merve Kemelek, Pelin Kımız, Mehmet Bahattin Özbaba, Banu Şenyiğit, Gülsüm Topay, Elif Uçan, Ülkü Olcay Uykun, 

Nepal Yüksek Mahkemesi (1), 10 yıl süren iç savaş (2) sırasında gerçekleşen ciddî insan hakları ihlallerinin faillerinin muhtemel bir affa (3) uğramasını reddetti. Karar, insan hakları akitivistleri ve mağdur yakınları için bir zafer kabul ediliyor.

Nepal, yıllardan beri, Maocu gerillalarla güvenlik güçleri arasındaki çatışmalar sırasında işlenen insan hakları ihlallerinin kurbanlarına nasıl adalet sağlayacağıyla uğraşıyordu.

2006 biten savaşta 17 binden fazla insan öldü, 1300 kişi kayboldu ve binlerce kişi de evini terk etmek zorunda kaldı.

Yüksek Mahkeme yetkilisi Baburam Dahal, Reuters’a “Mahkeme kanundaki af hükmünü iptal etti ve her türlü barışma için mağdurların onayının gerektiğini söyledi” şeklinde konuştu.

Hükûmet, mahkemenin kararına saygı göstereceğini açıkladı.

Hem devlet güçleri, hem de Maocu’lar savaş sırasında, hukuk dışı öldürme, keyfî tutuklama, kayıplar, tecavüz ve işkence ile suçlanıyordu.

Geçen yıl kabul edilen ve barışma komisyonlarına, ağır insan hakları ihlallerinden sorumlu olanları affetme yetkisi tanıyan bir kanun, bazıları halen orduda ve siyasla partilerde etkili görevlerde bulunan failleri korumaya yönelik bir hamle olduğu gerekçesiyle yoğun şekilde eleştirilmişti.

200’den fazla mağdurun, komisyonlara keyfî bir yetki verildiği gerekçesiyle hazırladığı dilekçeye cevaben, üç yargıçtan oluşan Yüksek Mahkeme heyeti, kararını, savaş mağdurları ve ailelerinin doldurduğu bir mahkeme salonunda açıkladı.

Mağdurları savunan avukatlardan biri olan Dinesh Tripathi, kararın bir “dönüm noktası” olduğunu ifade etti.

Tripathi, “Bu, komisyonların kendi görüşlerine uygun şekilde çalışmasını isteyen siyasal partilere ağır bir darbe” şeklinde konuştu.

Çatışma mağdurları da kararı memnuniyetle karşıladı.

Çatışma Mağdurları Ortak Patformu’ndan Suman Adhikari “Zaman ve yine, barışma için mağdurların onayının olmasını talep ettik” şeklinde konuştu.

İsyancılar ve devlet güçleri arasında 2006’da varılan barış anlaşması, savaşın bitiminden itibaren altı ay içerisinde ihlallerin soruşturulmasını vaat ediyordu. Ancak siyasal rekabet nedeniyle, göreve gelen hükûmetler tarafından gerçek ve barışma komisyonları kurulması girişimleri defalarca başarısız olmuştu.

Geçen yıl, görevdeki koalisyon ve Maocu muhalefet partisi, Gerçek ve Barışma Komisyonu ve Zorla Kaybetme Komisyonu adındaki iki soruşturma kurulu kuran ve bunlara, ağır insan hakları ihlali halleri dâhil olmak üzere af yetkisi veren bir kanun üzerinde uzlaşmıştı

Kanun, uluslararası insan hakları örgütleri tarafından yoğun şekilde eleştirilmişti. Londra merkezli Af Örgütü, geçen hafta yayınladığı bir raporda, kanunun Nepal’de yerleşik olan “cezasızlığı devam ettirdiğini” açıklamıştı.

Kaynak: Daily Mail

1) Nepal Yüksek Mahkemesi (Nepal Anayasası madde 86 vd.)

21 Mayıs 1956 tarihinde kurulan Nepal’in en üst mahkemesidir. Bölge Mahkemelerinin ve temyiz mahkemelerinin en yüksek yargı organıdır ve on dört yargıçtan ve bir baş hâkimden oluşur.

Baş hâkim devlet başkanınca Anayasa Konseyi’nin önerisiyle yüksek mahkemede en az 3 yıl deneyimi olanalar arasından atanır.

Yüksek Mahkeme hem yargısal hem de yargı dışı güce sahiptir.

Yargısal görevleri;

İnsan hakları ihlalleri ile ilgili başvuruları inceler.

En üst temyiz mahkemesi olarak çalışır.

Kendi kararlarını tekrardan inceler.

Temyiz Mahkemesinin kararlarını düzeltebilir.

Yetkisini anayasadan aldığı bazı özel davaları da görür.

Yargı dışı görevleri;

Usule, idareye ve yönetime ilişkin kural koyar.

İdari yargıya bakarak çeşitli mahkemelerde yönetimsel reform plan ve programlarını düzenler.

2)  Nepal iç savaşı 13 Şubat 1996 tarihinde Nepal Komünist Partisi’nin Nepal monarşisine karşı ayaklanmasıyla başladı. İç savaşın nedenleri arasında ekonomik, coğrafi ve sosyal etkenler baş göstermektedir.

Nepal’de kişi başına düşen milli gelir yıllık 270 dolar ( iç savaşın başladığı tarihlerde ) ve nüfusun %42’si yoksulluk sınırının altında yaşamaktaydı. Bu ekonomik etkenler halk içerisinde huzursuzluğa ve farklı yönetim arayışları içerisine girmelerine neden olmuştur.

Sosyal etmenlere bakıldığında nüfusun %90’ı Hindu dinine mensup olduğundan ve din kendi içerisinde kast sistemi barındırdığından toplum içerisinde sınıflar arası keskin ayrımlar görülmekteydi. Aynı zamanda ülke içerisinde farklı bölgelerde konuşulan farklı diller de iletişim noktasında problemler doğurmuştu. (Nepal dili ülkenin %60’ı tarafından konuşulmaktayken bunun dışında 13 farklı dil mevcuttu.)

Ülke üç ana coğrafi bölgeden oluşmaktaydı ve bölgeler arasında etnik, kültürel ve ekonomik olarak birçok fark bulunmaktaydı. Merkezde bulunan şehirler dışında kalan köy ve kasabalarda insanlar daha yoksul bir hayat geçiriyor ve dolayısıyla bu bölgelerde iç savaşa destek verilecek ayaklanmalar görülüyordu. Aynı zamanda coğrafi koşullar iç savaş esnasında gerillaların konumlanmasını kolaylaştırmıştı.

Toplum içerisinde kadınların maruz kaldığı ayrımcılık da iç savaş esnasında kadın bireylerin ayaklanmaya destek vermelerine neden olmuştu.

Tüm bu etkenler üzerine kurulan, Nepal Komünist Partisi (Maoist) ise Nepal Komünist Partisi (Birlik Merkezi)’ndeki bir bölünmeden doğdu ve 1995’e değin bu adla anıldı. Nepal hükümeti ile Nepal Komünist Partisi (Maoist) arasındaki iç savaş 13 Şubat 1996’da başladı. Böylece Nepal İç Savaşı başlamış oldu. Prachanda olarak bilinen Pushpa Kamal Dahal isimli isyan lideri beş bölgede isyanı başlattı: Ropla, Rukum, Jajarkot, Gorkha ve Sindhuli. Maocular birçok bölgede geçici halk hükümeti kurdular.

Nepal Kralı Gyanendra, Şubat 2005’te, yolsuzluğu ve Maocu gerillalara karşı verilen mücadelenin yetersizliğini gerekçe gösterip hükümeti feshederek tüm yetkileri elinde toplamıştı. Ancak gerillaların grev ve gösterilerine kimi diğer siyasi partilerin de katılması üzerine Kral, Nisan 2006’da tüm yetkilerinden vazgeçti; feshedilen parlamentonun yeniden açılması kararı aldı, ardından da çok partili hükümet kuruldu.

Çok partili hükümet, hemen gerillalarla masaya oturdu ve aylarca süren barış görüşmeleri ardından 2006 yılı Kasım ayında anlaşmaya varıldı. Böylece Nepal’de 10 yıldır devam eden kanlı iç savaş, resmen sona erdi. Bu anlaşma çerçevesinde, Nepal Komünist Partisi’nin, gerilla savaşını sona erdirerek parlamentoda ve hükümette görev alması kabul edildi. Böylece 10 yıl süren ve 15 bin kişinin (10.500 sivil) yaşamına mal olan bir iç savaş sona ermiş oldu. Hükümetin baş müzakerecisi Krişna Sitaula, 6 ay önce ilan edilen ateşkesin, bu anlaşmayla kalıcı hale geldiğini ve bundan böyle şiddet uygulayan kişilerin cezalandırılacağını ifade etti. 10 Nisan 2008’de yapılan kurucu meclis seçimleriyle birlikte Nepal’de kraliyet resmen sona ermiş bulunuyor. Nepal’de 30 Nisan 2006’dan bu yana Başbakan Girija Prasad Koirala devlet başkanlığını da üstlenmiş bulunuyor. Eskiden başbakanı kral atar, başbakan da kabinesini oluştururdu. Ancak kralın 2006 yılı Nisan ayında kenara çekilmesi ardından yetkileri devralan Koirala, parlamentoda bulunan tüm siyasi partileri içeren bir nevi ulusal koalisyon hükümeti kurdu. Dahası bu hükümete daha sonra gerillalar da katıldı.

Kaynak:

14 – 20 Nisan 2008 tarihli Yeni Bakış gazetesi.

http://tr.wikipedia.org/wiki/Nepal

http://www.hbswk.hbs.edu.tr/item/5689.html

An Asessment Of The Causes Of Conflict In Nepal ( syf: 7)

3) 1990 tarihli Nepal Anayasası’nın 122. maddesine göre,

Kralın af yetkisi vardır. Cezaları askıya alabilir ya da hiç bir mahkeme kararı olmadan (özel, askeri, adli mahkeme ya da idari bir otorite veya kurum olmadan) af yetkisini kullanabilir.

Kralın affetme yetkisi herkese yönelik olarak yorumlanabilir. Bu af yetkisi şu grupları kapsar: Ceza soruşturmalarında olan kişileri, devlete karşı ayaklananları hatta gözaltında olanları da affetme yetkisi vardır.