Güney Sudan’da Parlamento barış sürecinin devam etmesi için Başkan Kiir’in görev süresini 3 yıl uzattı

Bu haber, BAU Hukuk LAW 2018 Güncel Anayasal Gelişmeler dersi kapsamında hazırlanmıştır. Katkıda bulunanlar: Ayşenur Keskiner, Dilek Velioğlu, Batuhan Cengiarslan, Mehmet Bahattin Özbaba, Zeynep Sürmen.

24 Mart Salı günü Güney Sudan’da yasa koyucular, Başkan Salva Kiir’in görev süresini üç yıl uzatmak için oy kullandı. Hükûmet, bunun, ülkenin istikrârı için zorunlu olduğunu açıkladı.

Deutsche Welle, Başkan Kiir’in (1) barış görüşmeleri için görev süresinin uzatılmasının ne anlama geldiğiyle ilgili fikirlerini almak için Güney Sudanlı gazeteci Richard Khamis ile görüştü.

DW: Barış görüşmeleri çökmüş gözüküyor ancak Başkan Kiir’in görev süresinin uzatılması kararı, her şeyin kaybedildiği anlamına mı geliyor?

Richard Khamis: Edindiğim bilgilere göre, hâlâ şans var. Barış görüşmelerinin, IGAD (Intergovernmental Authority on Development – Hükûmetlerarası Kalkınma Kurumu) ülkelerinin ve belki, Troyka olarak adlandırılan ABD, Çin veya Norveç gibi diğer ülkelerin de himayesinde, Nisan ayında bir zaman yeniden başlaması umuluyor. Yani, bu konuda hâlâ şans var.

Bazı Parlamento üyeleriyle konuştum ve aynı soruyu kullandım, onlara barış sürecinin ölüp ölmediğini sordum. Hayır dediler. Başkan’ın ve Parlamento’nun görev süresinin uzatılmasına karar vermelerinin nedeni, basitçe, hükûmetin, Addis Ababa’daki barış sürecini sürdürmek için daha fazla zamanı olması gerektiğini ve aynı zamanda hükûmetin seçimleri hazırlamak için zamana ihtiyacı olduğunu düşünmeleri.

DW: Bu açık bir ihlal değil mi, bu parlamentonun engel olmadan her türlü kararı olabileceğini göstermiyor mu?

RK: Bu açık bir ihlal olsa da olmasa da, burada farklı gerekçeler mevcut: Hükûmet ve parlamento, onlara, parlamento üyeleri olarak, Güney Sudan (2) halkının iradesini temsil etme görevi veren Güney Sudan Geçici Anayasası’nda (3) yer alan 55. maddenin ilk fıkrasını işaret ediyor. Onların yorumuna göre, Güney Sudan halkının iradesi, barış istedikleri ve hükûmetin bu barışa ulaşmayı mümkün kılmak için her şeyi yapması yönünde. İşte bu nedenle, parlamento üyeleri olarak, bu amaçlara ulaşmak için hükûmetin görev süresini uzatma zorunluluğu hissettiler.

DW: Ama devlet başkanının görev süresini uzatmak veya devlet başkanını belirlemek normalde halkın elindedir.

RK: Fakat ülkenin içinde bulunduğu savaş durumu sebebi ile hükümet yetkilileri ve parlamento halk ile konuşmanın mümkün olamadığını söyledi. Bunun sebebi olarak, güvensizliğin seçime yansımasını istememişler çünkü halkın büyük bir kısmı yaşadıkları yerden uzaklaşmış ve komşu ülkelerde mülteci olarak yaşamakta. Bu gergin durum göz önüne alındığında, savaş durumu sebebi ile hükümet veya parlamento anayasanın 55 1 maddesi ile Sudan halkının elinde bulunan bu durumun uygulanmasının mümkün olmadığını bildirdi. Bu onların görüşüdür.

DW: Parlamentonun bu tür kararları almasında sadece ülkedeki güvensiz ortamı gerekçe göstermesi adil bir karar mı?

Hükümet parlamentoda 3’te 2 çoğunluğa sahip ve bu durumu siyasi hedefleri için kullanabilirler.

DW: Birleşmiş Milletler, Çarşamba günü, hem Başkan Kiir, hem de isyancıların lideri Riek Macher’in ekibindeki bazı kilit isimlere karşı silah ambargosu ve yaptırım tehdidi içeren bir bildiri yayınladı. Acaba bu, her iki tarafı da çatışmalara yeniden başlamaktan caydırabilir mi?

RK: Yani bu, en azından, her iki tarafı da hassas şekilde düşünmeye, müzakere masasına oturmaya ve bir barış anlaşmasına ulaşmaya zorlamanın yollarından biri. Bunun, bu insanları, Güney Sudan’da bugünkü sorunlara barışçıl çözümler bulmak için birbiriyle samimi şekilde konuşmaya zorlamak için bir kaldıraç olabileceğini düşünüyorum.

Richard Khamis, bugün Almanya’da yaşayan Güney Sudanlı bir gazetecidir.

Röportaj: Abu-Bakar Jalloh

Kaynak: Deutsche Welle 

1) Salva Kiir Mayardit

1960 ların sonlarında  Kiir  birinci  sudan  iç savaşında Anyanya birliğine  katıldı.1972 deki Addis  Ababa  Anlaşmasını imzaladı zaman  düşük  bir subaydı.1983 de Kiir ve diğer  güney liderler ikinci iç savaşta isyancı sudan halk  kurtuluş hareketine (SPLM)katıldı. Sudan lideri  John Garang’ın askeri alanda az deneyimi vardı ve gerçek kara savaşi yürütmek için daha önce şavaş deneyimi olan askerlerine güvendi . Salva kiir ‘i   Sudan Halk Özgürlüğü Hareketinin  askeri  yapının  başkanlığına yukseldı. Kiir  2010 sudan secımlerınde  oyların % 93 alarak yeniden seçildi

2) Güney Sudan Cumhuriyeti, Yukarı Nil nehri havzasında yer alan bir Orta Afrikaülkesidir. Doğusunda Etiyopya, kuzeyinde Sudan, güneyinde Kenya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Uganda, batısında ise Orta Afrika Cumhuriyeti ile komşu olan ülkenin başkenti Juba’dır.

Güney Sudan, uzun yıllardır devam eden etnik ve dinî ayrışmalar nedeniyleSudan’dan ayrılıp 2011 yılı itibariyle bağımsızlığını ilan etmiştir. Sancılı geçen ayrılış süreci ilk olarak 9 Ocak 2005 yılında II. Sudan İç Savaşı sonrasında Güney Sudan’ın özerkliğini ilan etmesiyle başladı.

Geçmişteki  yıllarda Sudan hükûmeti tarafından tanınmayan Güney Sudan, 9 Ocak 2011 tarihinde yapılan “Bağımsızlık Referandumu”na göre 9 Temmuz 2011 tarihinde bağımsızlığını ilan etme hakkını kazanarak, 2011 yılının Mayıs ayının sonlarına doğru Sudan hükûmeti tarafından tanınmasına olanak sağlamıştır.

Afrika’nın en genç ülkesi.Sudan’da yapılan referandum, 2005 yılında güney ve kuzey arasındaki iç savaşı sona erdirmek için imzalanan barış anlaşmasının bir parçası olarak gerçekleştirildi.

Yeni ülke, Sudan’ın 25 eyaletinden 10’unu içeriyor. Sudan ve Güney Sudan arasında Abyei’nin de dahil olduğu tartışmalı sınır bölgelerinin ise ayrı referandumlarla Sudan’da mı kalacaklarına ya da Güney Sudan’a mı dahil olacaklarına karar vermeleri gerekiyor.

Güney Sudan, bağımsız olmasından hemen sonra birçok zorlukla karşı karşıya kaldı. Ekonomisi neredeyse tamamen petrol sektörüne bağlı olan ülkede fakirlik hüküm sürüyor. Ülkenin büyük kısmında alt yapı eksikliği var.

1956 yılına kadar Mısır ve İngiltere yönetiminde kalan Sudan bağımsız olmadan 1 yıl önce iç savaş ile tanışmış. 1955-1972 arasında süren ilk iç savaş, ülkede birçok darbenin, isyanın ve devrimin yaşanmasına sebep oldu. 1983’e kadar nispeten barış ve huzuru yakalayan Sudan o yıl kurulan Sudan Halkı Bağımsızlık Hareketi (SPLA) adlı örgütünün ayrılığı amaçlayan silahlı mücadelesi ile yeniden iç çatışmaların yoğunlaştığı bir ülke haline geldi.

Güney Sudan bağımsızlaşmadan önce Sudan ile birçok savaşa katılmıştır.Bağımsızlık mücadelesi veren Sudan Halk Kurtuluş Ordusu, 1.Sudan İç Savaşı ve 2.Sudan İç Savaşı’nda militan grup olarak, 2012 Sudan-Güney Sudan Sınır Çatışmaları’nda ise silahlı hükûmet güçleri olarak girmiştir.

Ülkenin siyasi siteminde de tek partinin, Sudan Halk Özgürlük Hareketi’nin (SPLM) egemenliği mevcut. Hükümet gelirlerinin büyük kısmı ordu üyelerinin maaşlarını ödemeye gidiyor. BM, Güney Sudan ordusunun olması gerekenin iki katı büyüklükte olduğu konusunda uyarıda bulunuyor.

Kaynak:

http://www.aljazeera.com.tr/ulke-profili/ulke-profili-guney-sudan

http://www.haberturk.com/dunya/haber/646762-dunyanin-en-yeni-ulkesi-guney-sudan

http://en.wikipedia.org/wiki/South_Sudan

3) Guney Sudan Geçici Anayasası
Madde 203/7-2
(Seçimleri bu geçici anayasa düzenliyor.)
Güney Sudan Yasama Organı Geçici Anayasa ile Milli Anayasal Komisyon (National Constitutional Review Commission)’a yeni anayasayı düzenleme yetkisi verdi.
Aynı zamanda bu süreçte Geçici Anayasa yürürlükte ve seçimler de bununla düzenleniyor.
Ayrıca, mevcut hükûmetin anayasal dayanağını da geçici anayasada atıfta bulunulan madde 55/3-a milli yasama organının yetkileri oluşturuyor.
Bu yetkiler ise bu geçici anayasanın yürürlükte olduğu dönemde barışı sağlamak.