BM’nin Hakim, Savcı ve Avukatların Bağımsızlığı Üzerine 19.06.2017 Tarihli Kararının Çevirisi

Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Konseyi, 6-23 Haziran 2017 tarihleri arasında düzenlenen 35. oturumunda hakim ve savcıların tarafsızlığı ve bağımsızlığı ile avukatların bağımsızlığı üzerine yeni bir karar (resolution) aldı. Hakim ve Avukatların Bağımsızlığı Üzerine Birleşmiş Milletler Özel Raportörü’nün görev süresinin üç yıl daha uzatılması kararının da alındığı oturumda, mesleki faaliyetlerini yerine getiren hakim, savcı ve avukatlara yönelik artarak devam eden baskı, tehdit, hedef gösterme ve yaptırıma tabii tutma gibi müdahalelere karşı İngilizce olarak hazırlanan altı sayfalık kararın dört sayfalık sonuç bölümünü, bültenlerde İHAM kararlarını çeviren ekibimizde de yer alan Serde Atalay ve Ayşenur Keskiner çevirdi.

Kadınların başta Yargıtay ve Anayasa Mahkemesi gibi yüksek yargı organları olmak üzere yargı makamları içinde neredeyse hiç yer alamadığı, hakim ve savcıların verdikleri kararlar nedeniyle görevlerinden alındığı, avukatların temsil ettikleri müvekkilleri nedeniyle hedef gösterilerek tutuklandığı bir dönemde bu çevirinin önemli olduğunu düşündük. Serde ve Ayşenur’a teşekkürler.

İnsan Hakları Konseyi

Otuz beşinci oturum

6-23 Haziran 2017

Bütün insan haklarının, gelişme hakkı da dahil siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel hakların geliştirilmesi ve korunması 

35/… Hakimlerin, Savcıların, Jüri Üyelerinin Bağımsızlığı ve Tarafsızlığı ve Avukatların Bağımsızlığı

(…)

İNSAN HAKLARI KONSEYİ,

1. Tüm devletleri, avukat, hakim ve savcıların herhangi bir müdahale, taciz, tehdit veya korkutma olmaksızın görevlerinin gereklerini yerine getirmelerini sağlayacak etkili yasama, yürütme tedbirlerini ve diğer uygun tedbirleri de almak suretiyle hakim ve avukatların bağımsızlığını ve savcıların objektifliğini ve tarafsızlığını ve bunun yanı sıra avukat, hakim ve savcıların görevlerini gerektiği şekilde yerine getirebilmelerini sağlamaya davet eder.
2. Devletleri, toplumsal cinsiyet perspektifini dikkate almak ve toplumun her seviyesindeki farklı kesimlerden kadın ve erkeklerin ve aynı şekilde azınlık grupları ile diğer dezavantajlı gruplara dahil kişilerin dengeli şekilde temsilini aktif şekilde desteklemek suretiyle yargı teşkilatı üyelerinin terkibinde çeşitliliği özendirmeye ve yargı teşkilatına dahil olma kriterlerinin ve buna ilişkin seçim sürecinin ayrım yapmayan, aleni ve şeffaf, objektif kriterlere dayanan ve hukuk alanında gerekli eğitimi ve nitelikleri haiz dürüst ve yeterliğe sahip kişilerin, liyakate dayalı olarak ve eşit çalışma koşulları dahilinde atanmasını garanti eden nitelikte olduğunu taahhüt etmeye teşvik eder.
3. Hakimlerin görev süresinin, bağımsızlığının, güvenliğinin, yeterli miktarda ücretlerinin, çalışma koşullarının, emekli maaşlarının ve emeklilik yaşlarının uygun şekilde kanunla güvence altına alınması gerektiğini, hakimlerin kadrolarının güvence altında olmasının yargı teşkilatının bağımsızlığı bakımından gerekli bir teminat olduğunu ve hakimlerin ihraçlarının, yetersizlik veya görevlerinin gereklerine uygun olmayan hal ve hareketler şeklindeki sebepler dahil olmak üzere, kanunda açıkça tanımlanmış koşullarla aleni şekilde gerçekleştirilmesinin zorunlu olduğunu ve bir hakimin disiplin cezasına çarptırılmasına, uzaklaştırılmasına veya görevden alınmasına yönelik süreçlerin usulüne uygun olması gerektiğini vurgular.
4. Devletleri, kapsamlı bir adalet sisteminin parçası olarak, onarıcı adalet alanında uygun politika, prosedür ve programları geliştirmeye teşvik eder.
5. Devletleri ayrıca, barolar, hakim ve savcı kuruluşları ve yargı teşkilatına yardımcı eğitim kurumları gibi ilgili ulusal kuruluşlarla işbirliği içinde, hakimleri, avukatları, savcıları ve yargı sisteminin diğer aktörlerini bilgilendirmek için diğer meseleler dahil olmak üzere toplumsal cinsiyet, çocuklar, engelli bireyler, yerli halklar ve göçmenler gibi meselelerde rehberlik sağlamayı değerlendirmeye teşvik eder.
6. Avukatların Görevine İlişkin Temel İlkelerin, avukatların, görevlerini yerine getirmelerinin bir sonucu olarak müvekkilleri veya müvekkillerinin dava konuları ile bir tutulmayacaklarını öngördüğünü vurgular.
7. Avukatların görevlerini özgür ve bağımsız bir şekilde ve herhangi bir misilleme korkusu olmaksızın yerine getirmelerinin sağlanması gerektiğini vurgular.
8. Devletleri, savcıların görevlerine yönelik faaliyetlerini bağımsız, objektif ve tarafsız bir şekilde yerine getirmelerini garanti etmeye davet eder.
9. Hakim, savcı ve avukatlara karşı herhangi bir makamdan gelen ve herhangi bir nedene dayanan tüm şiddet, sindirme ve misilleme eylemlerini kınar ve devletlere, hakim, savcı ve avukatların ve aynı zamanda onların ailelerinin ve meslektaşlarının bütünlüğünü gözetmeleri; onları, görevlerini yerine getirmelerinden kaynaklanan her türlü şiddet, tehdit, misilleme, sindirme ve tacizden korumaları ve bu tür hareketleri kınayarak sorumluları mahkeme önüne çıkarmaları gerektiğini hatırlatır.
10. Avukatlara karşı kayda değer sayıdaki saldırılara ve avukatların görevlerini özgürce ifasını önlemeye yönelik keyfi ve hukuka aykırı müdahalelere veya sınırlamalara ilişkin derin endişesini ifade eder ve devletleri, avukatlara karşı bu tarz herhangi bir saldırı veya müdahalenin derhal, titizlikle ve tarafsız biçimde soruşturulacağını ve faillerin sorumlu tutulacağını taahhüt etmeye davet eder.
11. Devletleri barolar, hakim ve savcı kuruluşları ve eğitim kurumları gibi ilgili ulusal kuruluşlarla işbirliği içinde hakim, savcı ve avukatlara, gerek ilk atanmalarında gerekse kariyerleri süresince düzenli olarak, bölgesel ve uluslararası insan hakları hukukunu ve uygulanabilir ve ilgili olduğu ölçüde anlaşma kurulları ve bölgesel insan hakları mahkemeleri gibi insan hakları mekanizmalarının çıkarımları ile kararlarını göz önünde bulundurarak, insan hakları eğitimi dahil olmak üzere yeterli eğitimi sağlamaya davet eder.
12. Devletleri, hakim, avukat ve savcılara, diğer tedbirlerin yanı sıra ırkçılık karşıtı, çok kültürlü, toplumsal cinsiyet bakımından duyarlı ve çocuk haklarını kapsayan bir eğitim dahil olmak üzere, uygun ve disiplinler arası bir insan hakları eğitimi de sağlamak suretiyle adaletin gerçekleştirilmesinde ayrımcılıkla mücadele etmek için gerekli tedbirleri almaya davet eder.
13. Devletlerin uluslararası insan hakları yükümlülükleriyle uyumlu etkili ve sürdürülebilir adli yardım sistemi geliştirmelerinin ve uygulamalarının altını çizer, ilgili taahhütleri ve iyi uygulamaları değerlendirmeye alır, böylece uygun nitelik kriterlerine tabi adli yardım yargılamanın tüm aşamalarında ulaşılabilir ve mümkündür.
14. Tüm hükümetleri, hakimlerin ve avukatların görevlerindeki performanslarının bağımsızlığı hususunda Özel Raportör ile iş birliği yapmaya ve onu desteklemeye, Özel Raportör tarafından talep edilen tüm bilgileri gecikmeksizin sağlamaya ve kendilerine yöneltilen tüm hususları cevaplamaya sevk eder.
15. Devletleri, profesyonel, bağımsız ve özerk avukatlık kuruluşları sağlamak amacıyla avukatların hukukun üstünlüğünü sağlamada ve insan haklarını koruma ve desteklemede oynadığı hayati rolü tanımak için yerel kanuni düzenlemeler yapmak dahil önlemleri almaya davet eder.
16. Devletlerden, terörle mücadele veya ulusal güvenlik ile ilgili yapılan veya yapılmış hukuki düzenlemelerin adil yargılanma hakkı, özgürlük hakkı, insan hakları ihlallerine karşı etkili başvuru hakkı ve uluslararası hukukun hakim, savcı ve avukatların rolleriyle alakalı diğer düzenlemeleri ile uyumlu olduğunu garanti etmelerini ister.
17. Özel Raportörü Birleşmiş Milletler içindeki yetki alanlardaki ilgili üçüncü kişiler ile iş birliği yapmaya davet eder.
18. Devletlerden Özel Raportörün ülkelerini ziyaret talebine uygun cevap vermeye önem vermelerini ister ve devletleri Özel Raportör ile Özel Raportörün tavsiyelerinin takibi ve uygulamasına ilişkin olarak daha etkili biçimde direktifi yerine getirmesini sağlamak için yapıcı diyaloğa girmeleri hususunda teşvik eder.
19. Özel Raportörü, teknik destek ve kapasite geliştirme düzenlemeleri ve en iyi uygulamaların yayılımına olanak sağlamak için, ilgili üçüncü kişilerle temas vasıtasıyla ve Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Yüksek Komiseri Ofisine danışılması suretiyle, hukukun üstünlüğünü tesis edecek ve güçlendirecek, adaletin tesisine ve bağımsız yargı ve hukukçuluğun rolüne özel önem verecek şekilde, ilgili devlet tarafından talep edildiğinde teşvik eder. 
20. Yargıçların ve avukatların özgürlüğünü, savcıların objektifliğini ve tarafsızlığını ve dolayısıyla bu kişilerin görevlerini yerine getirme kabiliyetlerini temin etmede güçlüklerle karşılaşan veya bu ilkeleri daha da uygulamak, Özel Raportör’ün hizmetlerini düşünerek örneğin Özel Raportörü ülkesine ziyaret için davet ederek bu hizmetlere danışmak için önlemler almaya karar vermiş hükümetleri teşvik eder.
21. Aynı zamanda, Birleşmiş Milletler insan hakları mekanizmaları tarafından verilen tavsiyelere önem verilmesi ve evrensel periyodik denetim sürecinin desteklenen tavsiyelerinin uygulanması için etkili ve bağımsız yargıyı ve etkili biçimde uygulanmasını tesis eden hükümetleri teşvik eder, ve uluslararası toplumu, bölgesel organizasyonları ve Birleşmiş Milletler sistemini uygulama için gösterilen tüm çabaları desteklemeye davet eder.
22. Birleşmiş Milletler birimlerini, kaynaklarını ve programlarını adaletin ve hukukun üstünlüğünün tesisi alanlarındaki faaliyetlerine, devletin talebi üzerine ülkesel seviyede de, devam etmeye davet eder, devletleri bu çeşit faaliyetleri milli kapasite geliştirme planlarına yansıtmaları için teşvik eder, adaletin tesisi ile ilgili kuruluşların münasip biçimde mali olarak desteklenmeleri gerektiğini vurgular.
23. Hukuki yapılarını sağlama almak için düzenlemeleri ve yargısal kuralları uluslararası yükümlülüklerine uygun olarak ve adaletin ve hukukun üstünlüğünün tesisi alanlarındaki ilgili taahhütleri göz önünde bulundurmak suretiyle uygulayan devletleri teşvik eder.
24. Bu konunun yıllık iş programına uygun olarak değerlendirilmesine devam etmeye karar verir.