İHAM’ın L.P ve Carvalho v. Portekiz kararının özet çevirisi: “Avukatların, baktıkları davalarda görev alan hakimleri şikayet ettikleri için hakimlere tazminat ödemesine karar verilmesi, ifade özgürlüğü ihlali.”

İHAM, 8 Ekim 2019 tarihinde yayınladığı L.P. ve Carvalho v. Portekiz kararında avukatların mesleki faaliyetleri sebebiyle para cezasıyla da olsa cezalandırılmasını, ifade özgürlüğüne aykırı buldu. 

Kararın tamamını buradan, avukat Ramazan Demir tarafından basın özeti üzerinden yapılan çevirisini aşağıdan okuyabilirsiniz.

L.P. ve Carvalho v. Portekiz, Başvuru no. 24845/13 ve 49103/15, Karar tarihi: 08.10.2019

Başvuru Konusu Olayların Özeti

Başvurucular L.P. ve Pedro Carvalho, 1965 ve 1971 doğumlu Lizbon ve Guimaraes’de yaşayan iki Portekizli avukattır. 2008 yılında L.P.  Yüksek Yargı Konseyi’ne (HCJ) bir mektup göndererek hakim A.A.’nın yürüttüğü bir ön inceleme duruşmasında meydana gelen birtakım usuli aykırılıklardan şikayet etmiştir. Bilhassa “bir hakim ve savunma avukatı arasındaki büyük aşinalığa” dikkat çekmiştir. HCJ bu şikayet ile ilgili herhangi bir işlem yapmamaya karar vermiştir. Hakim A.A. da sonrasında şeref ve haysiyetine saldırı yapıldığı gerekçesiyle L.P. hakkında iftira atmaktan şikayetçi olmuştur. 2012 yılında Lizbon Temyiz Mahkemesi, hakime yapılan suçlamanın kabul edilebilir eleştiri sınırlarını aştığı gerekçesiyle L.P.’nin 5.000 Euro ödemesine karar vermiştir. L.P’nin bu karara karşı yaptığı itiraz başarısız olmuştur.    

2009 yılında, bay Carvalho tarafından temsil edilen Romalı iki kişi, kendilerine karşı hakim A.F. tarafından verilen bir kararda yapılan değerlendirmelerden dolayı iftira ve ırk ayrımcılığı yapıldığı gerekçesiyle hakimden şikayetçi olmuşlardır. Savcılık tarafından soruşturmanın kapatılmasından sonra, bay Carvalho tarafından temsil edilen aynı iki kişi hakime karşı 10.000 euro talepli hakaret davası açmışlardır. Bu talep Guimaraes Temyiz Mahkemesi tarafından açıkça dayanaktan yoksun bulunmuştur. Bunun üzerine hakim 2011 yılında bay Carvalho’ya, kendisine karşı açıkça dayanaktan yoksun olduğunu bildiği bir konuda ceza soruşturması açtığı gerekçesiyle 10.000 Euro talepli dava açmıştır. Bay Calvalho, faizi ile birlikte 10.000 Euro tazminat ödemeye mahkum edilmiştir.

1 Nisan 2013 ve 23 Eylül 2015 tarihlerinde Mahkeme’ye başvurular yapılmıştır. Başvurucular avukat olarak ifade özgürlüklerinin ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

Mahkeme’nin Kararı

Mahkeme, başvurucuların sorumlu tutulmalarına ilişkin kararların ifade özgürlüklerine müdahale oluşturduğunu kaydetmiştir. Müdahalenin iki tane meşru amacı bulunmaktadır (1) hakimlerin ve başkalarının itibarını korumak ve (2) yargının yetki ve tarafsızlığını korumak.

Bununla beraber, Mahkeme, yerel mahkemeler tarafından başvurucuların sorumlu tutulmalarını haklılaştırmaya ilişkin gerekçelerin ilgili ve yeterli olmadığını ve baskın bir toplumsal ihtiyaçtan kaynaklanmadığını dikkate almıştır. Bu nedenle müdahalenin orantısız ve demokratik bir toplumda gerekli olmadığına karar vermiştir. Mahkeme, gerekçesinde şu görüşlere yer vermiştir;

Başvurucuların her ikisi de avukat olarak ve mesleki faaliyetleri gereği hareket etmişlerdir. L.P.’nin HCJ’ye şikayeti, vekil sıfatı ile katılmış olduğu ön inceleme duruşmasının yürütülmesine ilişkin ve müvekkillerinin menfaatlerinin korunması amaçlı kendisi tarafından olağandışı olduğu değerlendirilen bir takım durumların HCJ’nin dikkate sunulmasından ibarettir. Bay Carvalho tarafından açılan şikayet ve tazminat davası, Mr. Carvalho’nun müvekkillerine karşı bir hakimin vermiş olduğu mahkumiyet kararında kullandığı ifadelerinden dolayı hakaret ve ayrımcılık yapıldığı iddiası ile yargılanması talebine ilişkindir.

 L.P.’nin suçlamaları ise hakimlerin görevleri sırasında ve sonuç olarak şeref ve haysiyetleri zarar görmeden almayı bekleyebilecekleri eleştirilerdir. Suçlamalar kabul edilebilir eleştiri sınırlarını geçmemiştir; yalnızca HCJ’ye gönderilmiş ve kamusal hale getirilmemiştir. Bundan dolayı hakimin itibarına gelen zarar oldukça sınırlıdır.

Bay Calvalho’ya karşı olan dava esas olarak, basında geniş yer bulan ve müvekkillerine ilişkin yürütülen bir ceza davasında verilen bir kararla ilgili olarak, müvekkillerinin talimatları doğrultusunda hakaret ve ayrımcılık yaptığı iddiası ile bir hakim hakkında dava açmaktır. Ancak dava başarısız olmuştur. Mahkeme’ye göre bay Carvalho yalnızca müvekkillerinin menfaatini savunmuştur ve meslek etiğine aykırı davranmamıştır. Ayrıca Mahkeme, bir avukatı müvekkillerinin taleplerine aykırı davranmaya zorlamanın, o kişilerin mahkemeye erişim haklarının ihlalinden sorumlu tutulmaya neden olabileceği görüşündedir.

Cezaların ağırlığına ilişkin Mahkeme, her ne kadar L.P.’ye verilen ceza az ve herhangi bir sabıka kaydına yol açmamış olsa da cezai müeyyidenin kendisinin bile ifade özgürlüğünün kullanımı üzerinde caydırıcı bir etkisi olduğuna karar vermiştir. Bunun da müvekkillerinin etkili savunulmalarını sağlamak zorunluluğu altında olan bir avukatın davasında ise hiçbir şekilde kabul edilemeyeceğini ifade etmiştir. Bununla beraber, her iki davada da başvurucular hakimlerin zararı olarak önemli miktarlar ödemeye mahkum edilmişlerdir. (L.P’nin davasında 5.000 ve bay Carvalho’nun davasında 10.000 euro). Bunun sonucu olarak, verilen cezalar, hakimlerin itibarı ile yargı yetkisinin korunması güvenceleri ile başvurucuların ifade özgürlüklerinin korunması arasında zorunlu bir adil denge oluşturmamıştır. Bu durum ayrıca bir bütün olarak avukatlık mesleği üzerinde, özellikle de müvekkillerinin menfaatlerini savunmak konusunda caydırıcı bir etki doğurma eğilimine ulaşmıştır. Bu nedenle Mahkeme Sözleşme’nin 10. maddesinin ihlal edildiğine karar vermiştir.

Adil Tazmin (41. Madde)

Mahkeme ayrıca Portekiz devletini L.P’ye 5.300 ve bay Carvalho’ya 10.793,42 Euro maddi tazminat, 2.512 ve 9.100 Euro mahkeme masrafı ödemeye mahkum etmiştir. İfade özgürlüğü ihlal tespitinin de tek başına yeterli tatmini sağladığını ve bu nedenle ayrıca manevi tazminata hükmetmeye gerek olmadığına karar vermiştir.