İHAM’ın Platini v. İsviçre kararının özet çevirisi: “FIFA eski başkan yardımcısı Platini’ye para alışverişi nedeniyle 4 yıl futbol faaliyetlerinden men etme ve para cezası verilmesi, Sözleşme’ye aykırı değildir.”

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi 5 Mart 2020 tarihli Platini v. İsviçre (başvuru no. 526/18) kararını oybirliğiyle kabul edilemez bulmuştur. Karar kesindir.

Dava, profesyonel eski futbol oyuncusu, UEFA eski başkanı ve FIFA eski başkan yardımcısı Michel Platini hakkındadır. Başvurucu ile FIFA eski başkanı arasında yapılan sözlü anlaşma neticesinde başvurucunun 2 milyon İsviçre Frankı “ek maaş ödemesi” almasıyla ilgili disiplin soruşturması başlatılmıştır. Başvurucu disiplin soruşturması neticesinde dört yıl süreyle her türlü profesyonel futbol faaliyetinden men edilmiş ve 60,000 İsviçre Frankı para cezasına çarptırılmıştır.

Mahkeme, disiplin soruşturmasına konu edilen kusurlu hareketin ciddiyeti, Bay Platini’nin spor yönetişim organlarındaki üst düzey mevki ve sporun ve FIFA’nın itibarının tadil edilmesi ihtiyacını özel olarak dikkate almış ve başvurucuya uygulanan yaptırımın orantısız ya da keyfi olmadığına karar vermiştir. Yerel organlar FIFA’nın almış olduğu tedbiri onarken, yaptırım ile tehlike altında olan her türlü menfaati göz önüne almış ve söz konusu yaptırım son olarak Spor Tahkim Mahkemesi (CAS) tarafından hafifletilmiştir.

Son olarak Mahkeme, başvurucunun FIFA kararına itiraz edebilmesi ve savunmasını yapabilmesi için kendisine yerel düzeyde, yeterli kurumsal ve usuli güvencelerin sağlandığına karar vermiştir.

Polat Yamaner’in Mahkeme tarafından karara ilişkin yayımlanan basın özeti çevirisini aşağıdan okuyabilirsiniz.

Platini v. İsviçre, başvuru no. 526/18, Karar tarihi: 05.03.2020

Başvuruya Konu Olayların Özeti

2015 yılında, yapılan ön soruşturmanın ardından FIFA yetkilileri Bay Plati’nin 2 milyon İsviçre Frankı tutarında ek maaş ödemesi almasıyla ilgili bir disiplin soruşturması başlatmıştır; söz konusu ödeme, başvurucunun 1998 ila 2002 yılları arasındaki danışmanlık faaliyetleri sebebiyle FIFA başkanı ile başvurucu arasında yapılan sözlü anlaşma doğrultusunda yapılmıştır.

Başvurucu ilk olarak FIFA Etik Komitesi yargılama dairesi tarafından sekiz yıl boyunca ulusal ve uluslararası ölçekte her türlü futbol faaliyetinden men edilmiş ve 80,000 İsviçre Frankı para cezasına çarptırılmıştır.  Bu karar FIFA Temyiz Komitesi tarafından men cezası altı yıla indirilerek onanmıştır.

Başvurucu söz konusu karara karşı Spor Tahkim Mahkemesi’ne (CAS) başvurmuştur. Başvurucu özel olarak, FIFA Etik Kodu’nun disiplin yaptırımına konu eylemlerin işlendiği tarihte uygulanamayacağını ve disiplin cezasının orantısız olduğunu iddia etmiştir. CAS söz konusu şikâyeti reddetmiş, ancak men kararını altı yıldan dört yıla indirmiş ve para cezasını 80,000 İsviçre Frankından 60,000 İsviçre Frankına düşürmüştür.

Başvurucu CAS kararına karşı İsviçre Federal Mahkemesi’nde özel hukuk temyiz davası açmış, ilgili mahkeme söz konusu kararı onamış ve başvurucunun yaşını hesaba katarak (2015 yılında 61) men kararının orantısız olmadığına karar vermiştir.

Başvurucuların İhlal İddiaları

İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin 6. maddesine (adil yargılanma hakkı) dayanan başvurucu, disiplin soruşturmasının ve CAS önündeki yargılamanın bu madde ile bağdaşmadığından şikâyetçi olmuştur. Başvurucu 7. madde kapsamında (kanunsuz ceza olmaz) kanunun geçmişe yürüme yasağının ihlal edildiğini, nitekim ilgili zamanda -2007 ila 2011 arası- yürürlükte olan kuralların uygulanmadığından şikâyetçi olmuştur. Son olarak 8. maddeye dayanan başvurucu (özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı), dört yıllık men cezasının profesyonel faaliyetlerde bulunma özgürlüğü ile bağdaşmadığını öne sürmüştür.

Mahkeme’nin Kararı

Madde 6/1

Mahkeme, Sözleşme’nin 35. maddesi uyarınca kendisine sunulan şikâyetlerin öncelikle ilgili yerel mahkemelerde öne sürülmesi gerektiğini, aksi takdirde başvurunun kabul edilemez bulunacağını tekrar etmiştir.[1]

İşbu davada Mahkeme, başvurucunun Federal Mahkeme önüne götürdüğü şikâyetlerin yalnızca tahkim kararının keyfiliği ve hakkaniyete aykırılığı ile ilgili olduğunu tespit etmiştir. Başvurucu başvurusunda belirtmiş olduğu diğer şikâyetlerini İsviçre mahkemesi önüne götürmemiştir, bunlar şu şekildedir: CAS tarafından kullanılan delillerin hukuka aykırılığı, FIFA yargı organlarının yürütme organlarına bağlılığı hakkında şüphe, savunma hakkına saygı duyulmaması ve yargılama sürecinin hakkaniyete aykırılığı.

Bu sebeplerle Mahkeme, Madde 6/1 kapsamındaki şikâyetleri iç hukuk yollarının tüketilmemesi sebebiyle reddetmiştir.

7. Madde

Mahkeme başvurucuya uygulanan yaptırımın Sözleşme’nin 7. maddesi uyarınca cezai alana girip girmediğini incelemiştir. Mahkeme kendi içtihadı doğrultusunda, profesyonel anlamda kusurlu davranışlar sebebiyle uygulanan disiplin yaptırımlarının ceza yaptırımlarından ayrılabileceğini özel olarak belirtmiştir. Mahkeme ayrıca “özel statü sahibi bireylerden oluşan küçük bir gruba” uygulanan yaptırımların cezai alana girmediğini ifade etmiştir.

Ele alınan davada, yüksek mevki sahibi bir FIFA görevlisi olan başvurucu, Federasyon Etik Kodu ve disiplin kuralları temelinde disiplin cezasına çarptırılmıştır. Yaptırıma FIFA’nın yargılama organları tarafından hükmedilmiştir. Bu sebeple ilgili yaptırım özel statü sahibi küçük bir grubun üyesine uygulanmış durumdadır.

Mahkeme bu sebeple, 7. madde şikâyetinin Sözleşme maddeleri ile bağdaşmaması sebebiyle şikâyeti kabul edilemez bulmuştur.

8. Madde

Mahkeme, “özel hayat” kavramının tüketici olmayan ve geniş bir kavram olduğunu tekrarlamıştır. İşbu davada, başvurucuya uygulanan yaptırım başvurucunun profesyonel hayatı kapsamında işlediği eylemlerle ilgilidir ve yaptırımın başvurucunun özel hayatıyla bir alakası bulunmamaktadır. Bununla birlikte Mahkeme, yaptırımın olumsuz etkilerinin başvurucunun özel hayatını etkileyebileceğini tanımıştır.

Mahkeme bu sebeple, ilgili neticelerin belirli bir ciddiyet seviyesine ulaştığı hususunun başvurucu tarafından ortaya konulduğunu kabul etmiştir. Başvurucu bütün bir kariyerini futbol dünyasında geçirmiş ve dolayısıyla başvurucunun tek gelir kaynağını futbol oluşturmuş, ardından kendisi bu kaynaktan mahrum bırakılmıştır. Yaptırımın boyutu başvurucunun başkalarıyla sosyal ilişkiler geliştirmesini engelleyebilecek mahiyettedir. Ayrıca başvurucu yaptırım neticesinde “belirli bir damgalamaya maruz kalması sebebiyle”  itibar kaybına uğramıştır.

Mahkeme, CAS tarafından hafifletilerek onanan FIFA yaptırımı karşısında başvurucunun özel hayata saygı hakkının korunması için davalı Devlet tarafından pozitif yükümlülüklere riayet edilip edilmediğini incelemiş, başvurucuya yeterli yargısal güvencelerin sağlanıp sağlanmadığını özel olarak ele almıştır.

Mahkeme, başvurucunun zorunlu tahkim klozlarını imzalaması aracılığıyla belirli haklarından hür iradesiyle feragat ettiğini, bu sebeple belirli uyuşmazlıkları olağan yerel mahkemeler önüne götüremediğini tespit etmiştir. Başvurucu bununla birlikte FIFA yaptırımına karşı CAS’a temyiz başvurusunda bulunabilmiştir. CAS, usulünce gerekçelendirilmiş 63 sayfa uzunluğundaki kararıyla başvurucunun şikâyetlerine cevap vermiş ve yaptırımı hafifleterek onamıştır. Mahkeme, diğer tespitlerinin yanı sıra; davaya konu olguların özel ciddiyetinin, başvurucunun üst düzey mevkiinin ve futbolun ve FIFA’nın itibarının tadil edilmesi ihtiyacının dört yıllık profesyonel faaliyetlerden men cezasını haklı hale getirdiğine karar vermiştir.

Son olarak, başvurucu CAS kararına karşı İsviçre Federal Mahkemesi’nde özel hukuk temyiz başvurusunda bulunmuştur. Federal Mahkeme de benzer şekilde önceki kararları onamış, yaptırımın doğru temellendirildiğine ve usulünce gerekçelendirildiğine karar vermiştir.

Sonuç itibariyle, başvurucuya yeterli kurumsal ve usuli güvenceler sağlanmıştır. Mahkeme, 8. madde şikâyetini açıkça dayanaktan yoksun olması sebebiyle reddetmiştir.

[1] Gäfgen v. Germany [BD], no. 22978/05, 1 Haziran 2010.