İHAM’ın Aghdgomelashvili ve Japaridze v. Gürcistan kararının özet çevirisi: “Polisin arama kararı olmadan LGBT derneğine baskın düzenlemesi, hakaret ve tehdit edip çıplak arama yapması, insan onuruna ve ayrımcılık yasağına aykırıdır.”

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM), 8 Ekim 2020 tarihli Aghdgomelashvili ve Japaridze v. Gürcistan kararında, Tiflis’te bulunan LGBT hakları derneğinin ofisinin polisler tarafından basılmasını, dernekte çalışan başvurucuların polisler tarafından hakarete ve tehdide ve onların aşağılanmak amacıyla çıplak aramaya maruz bırakılmasını, oy birliğiyle, Sözleşme’nin 3. maddesinde düzenlenen insanlık dışı ve aşağılayıcı muamele yasağına aykırı bulmuştur.

İHAM, polisin baskın sırasındaki tacizini ve buna ilişkin soruşturmayı Sözleşme’nin 14. maddesinde düzenlenen ayrımcılık yasağıyla bağlantılı olarak ele almış ve Devletin, polisin homofobik ve/veya transfobik tacizinden ve polislerin oldukça ağır uygunsuz davranışlarına ilişkin etkili bir soruşturmadaki eksikliklerden sorumlu olduğuna karar vermiştir.

Mahkeme, polislerin ve Hükümet’in çıplak arama için hiçbir gerekçe göstermemesine ayrı bir önem atfetmiştir ve çıplak arama yapılmasının altında yatan tek amacın, LGBT topluluğunu ve başvurucuların derneklerini utandırma ve cezalandırma olduğu sonucuna varmıştır.

Kararın tamamını buradan okuyabilirsiniz. Mahkeme tarafından yayımlanan basın özetinin çevirisi av. Benan Molu tarafından yapılmıştır.

Aghdgomelashvili ve Japaridze v. Gürcistan, Başvuru no. 7224/11, Karar tarihi: 08.10.2020

Başvuruya Konu Olaylar

Başvurucular Ekaterine Aghdgomelashvili ve Tinatin Japaridze, 1969 ve 1979 yıllarında doğmuş Gürcistan vatandaşlarıdır ve Tiflis’te yaşamaktadır.

15 Aralık 2019 tarihinde, bir sanat sergisi için hazırlıkların yapıldığı sırada, sivil kıyafetli yaklaşık 17 polis tarafından the Inclusive Foundation isimli LGBT hakları derneğinin ofisine baskın düzenlemiştir. Polisler, herhangi bir arama kararı ya da başka bir yargı kararı göstermeden, arama yapmak için geldiklerini söylemiştir.

Sivil toplum örgütünde çalışan başvurucular ve onların iş arkadaşları, polisin LGBT hakları derneğinin ofisinde bulunduğunu fark etmesiyle agresifleştiğini bildirmiştir. Polis memurlarından birinin ilk başvurucunun cep telefonuna zorla el koyduğu sırada, diğer polis memuru, burayı yakabilmeyi dilediğini söylemiştir. Polis memurları orada bulunan kadınlara “hasta”, “sapık”, “lezbiyen” diyerek hakaret etmiş ve kadınları, cinsel yönelimlerini kamuoyuna ifşa etmekle tehdit etmiştir.

Kadın polis memurları daha sonra, aralarında başvurucuların da olduğu o sırada dernekte bulunan neredeyse bütün kadınları çıplak aramaya maruz bırakmıştır. Çıplak aramaya ilişkin herhangi bir tutanak tutulmamış ve çıplak aramaya maruz kalan kadınlar, üstlerinden çıkartılan kıyafetlerde bir arama yapılmadığı için bu aramanın kendilerini aşağılamak için yapıldığı hissine kapılmıştır.

Başvurucuların 2010 yılının Ocak ayında yaptıkları suç duyurusu, hala sonuçlanmamıştır. Başvurucuların mağdur statüsü/müşteki olma taleplerine hiçbir yanıt verilmemiş, polislerin baskın sırasında gösterdikleri ayrımcı tutum soruşturma makamları tarafından incelenmemiştir.

Şikayetler

Sözleşme’nin 3. maddesi (insanlık dışı ya da aşağılayıcı muamele yasağı) ve 14. maddesine (ayrımcılık yasağı) dayanan başvurucular, polisin homofobik ve/veya transfobik saiklerle kendilerine fiziksel ve zihinsel tacizde bulunduğunu ve bu saikin devam eden etkisiz soruşturma sırasında gözardı edildiğini ileri sürmüştür.

Başvuru, 25 Ocak 2011 tarihinde yapılmıştır.

Mahkeme’nin Kararı

Sözleşme’nin 3. maddesi (insanlıkdışı ve aşağılayıcı muamele yasağı) ve 14. maddesi (ayrımcılık yasağı)

Mahkeme ilk olarak, başvurucuların polis baskınına karşı Gürcistan yetkililerinin yürüttükleri soruşturmanın etkisizliğine dair şikayetlerini incelemiştir. Mahkeme, kötü muamele araştırılırken, yetkililerin bütün olası ayrımcı saikleri açığa çıkartacak makul bütün adımların atılması yükümlülüğü altında olduğunu hatırlatmıştır. Ancak yerel makamlar, başvurucuların Ocak 2010’daki suç duyurularından bu yana soruşturma için hiçbir adım atmamıştır. Dahası, başvurucuların defalarca talepte bulunmasına karşın, başvurucular mağdur/müşteki olarak bile kabul edilmemiştir.

Mahkeme, Gürcistan’da LGBT topluluğuna yönelik belgelenmiş düşmanca tutumun karşısında, polislerin homofobik ve/veya transfobik saikle hareket etmelerinin araştırılmaması ve soruşturmanın bu kadar uzatılmasının yetkililerin yetersizliğini ya da isteksizliğini açığa çıkarttığını düşünmektedir.

Sonuç olarak, Mahkeme, etkili soruşturma yürütme yükümlülüğünün (3. madde) ayrımcılık yasağıyla (14. madde) bağlantılı olarak ihlal edildiğine karar vermiştir.

İkinci olarak Mahkeme, baskın sırasında polisin kötü muamelede bulunduğu iddiası karşısında sorumlu tutulup tutulamayacağı sorusuna bakmıştır.

Mahkeme, olayların başvurucular tarafından anlatılan haline Hükümet tarafından karşı çıkılmadığını ve bu beyanın böylece makul şüphenin ötesinde olduğunu, açık ve tutarlı görgü tanıklarıyla desteklendiğini düşünmektedir. Geriye, polis memurlarının davranışlarının homofobik ve/veya transfobik bir nefret saikine dayanıp dayanmadığını incelemek kalmış ve Mahkeme, bunu oldukça uygunsuz bulmuştur.

Polisler sadece nefret söyleminde bulunarak başvurucuları aşağılamak ve küçük düşürmek istememiş, aynı zamanda onları tehdit etmiştir. Ne polisler ne de Hükümet tarafından gerekçe sunulan çıplak arama, ayrı bir önem teşkil etmektedir ki Mahkeme, çıplak arama yapılmasının altında yatan tek amacın, LGBT topluluğunu ve başvurucuların derneklerini utandırma ve cezalandırma olduğu sonucuna varmıştır.

Polis memurlarının baskın sırasında başvurucularda korku, ıstırap ve güvensizlik hissettirmesi, insan onuruna saygılı olma yükümlülüğüyle bağdaşmamaktadır.

Sonuç olarak, Sözleşme’nin 3. maddesiyle bağlantılı olarak Sözleşme’nin 14. maddesi maddi yönden de ihlal edilmiştir.

Adli Tazmin (41. madde)

Mahkeme, Gürcistan’ın her başvurucuya 2,000 Euro manevi tazminat ödemesine karar vermiştir.