İHAM’ın Dupate v. Letonya kararının özet çevirisi: “Kamu figürü olan kişinin doğumdan çıkarken gizlice çekilen fotoğraflarının bir dergide yayımlanması, özel hayata saygı hakkının ihlalidir.”

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi, 19 Kasım 2020 tarihli kararında, avukat olan ve partneri bir siyasi partinin başkanı olan başvurucunun doğum servisinden çıkarken gizlice çekilen fotoğraflarının ve ardından fotoğraflarla birlikte bir yazının bir dergide yayımlanmasını, başvurucunun özel hayatına saygı hakkının ihlali olarak görmüştür.

Mahkeme, yerel mahkemelerin başvurucunun özel hayatının gizliliği ve dergi yayınlamaktaki ifade özgürlüğü arasında denge kurduğuna fakat bunun yeterli şekilde ya da Mahkeme’nin içtihatlarıyla uyumlu şekilde yapılmadığına karar vermiştir.

Kararın tamamını buradan okuyabilirsiniz. Mahkeme tarafından yayımlanan basın özetinin çevirisi Pınar Baysal tarafından yapılmıştır.

Dupate v. Letonya, Başvuru no: 18068/11, Karar tarihi: 19.11.2020

Başlıca olgular

Kristīne Dupate 1973 doğumlu bir Letonya vatandaşıdır ve Riga’da yaşamaktadır.

Söz konusu olayların gerçekleştiği dönemde başvurucu avukat olarak çalışmaktadır ve partneri de bir siyasi partinin başkanlığını yapmakta ve aynı zamanda da ulusal yayın yapan Privātā Dzīve dergisinin reklam kampanyasının yüzüdür. Öncesinde bir kamu şirketinin yöneticisidir.

2003’te Privātā Dzīve, başvurucunun partnerinin önceki evliliğin sonlanması hakkında, başvurucunun fotoğraflarını ve ilk çocuğuna hamile olduğu bilgisini de içeren bir yazı yayımlamıştır. 2004’te dergi başvurucunun ikinci çocuğunun doğumuyla ilgili olarak da, başvurucu ve çocuğu bebek eşyaları taşıyarak hastaneden arabaya doğru giderken, biri kapak fotoğrafı olarak kullanılan ve gizlice çekilen fotoğraflar içeren bir yazı yayımlamıştır.

2006’da mahkemede dava açan başvurucu özel yaşamının gizliliği hakkının ihlal edildiğini iddia etmiştir. Riga İl Merkez Mahkemesi başvurucudan yana karar vermiştir. Fakat dergi, karara katılmadıklarını belirten bir yazıyla birlikte yazı ve fotoğrafları yeniden yayımlamıştır.

Takip eden temyiz sürecinde Riga Bölge Mahkemesi başvurucuyu haksız bularak, başvurucunun bir kamu figürü olduğundan ve başvurucu ve partnerinin kamuya karşı tutumlarından bahisle, fotoğrafların kamusal alanda çekildiğini, küçük düşürücü olmadıklarını ve gazetecilerin kendisinin günlük yaşamını takip etmediklerini, daha ziyade bir olaya odaklandıklarını belirtmiştir.

Letonya Yüksek Mahkemesi, hukuki hususlara ilişkin müteakip bir temyiz başvurusunu reddetmiştir.

Şikayetler ve usul

8. maddeye (özel ve aile hayatına saygı hakkı) dayanan başvurucu kendisinin ve yeni doğan çocuğunun fotoğraflarının gizlice çekilerek yayımlanması hakkındaki şikayetlerinin reddedilmesinin haklarını ihlal ettiğini iddia etmiştir.

17 Mart 2011 tarihinde İnsan Hakları Avrupa Mahkemesine başvuru yapılmıştır.

Mahkemenin Kararı

8. Madde (özel ve aile hayatına saygı hakkı)

Mahkeme, ifade özgürlüğünün demokrasiler için önemini tekrarlamış, fakat bu özürlüğün özel hayatın korunmasıyla uygun şekilde dengelenmesi gerektiğini vurgulamıştır. Kamu figürlerinin özel hayatlarını konu alan haberlerin çoğunlukla Sözleşmenin korumasından yararlandığını, ancak bu durumun haberlerin kişisel ya da mahrem ve kamu faydası taşımadığı durumları kapsamadığını belirtilmiştir. Mahkeme, başvurucunun partnerinin özel hayatının söz konusu zamanda kamuyu etkilediğinin temellendirilmediğine karar vermiştir. Öte yandan çocuğun doğumu hakkındaki bilgi kamusal alana yansımaktadır ve bu bakımdan -siyasi bir mesele kadar olmasa da- biraz kamusal önem taşımaktadır.

Mahkeme, başvurucunun bir kamu figürünün eşi ve çocuğun annesi olarak medyada yer alacağını beklemesi gerektiği noktasında yerel mahkemelerle aynı görüşe sahiptir. Fakat Mahkeme, söz konusu yazının makul olarak beklenenin fazlaca ötesine geçtiğini belirtmiştir. Mahkeme, bir kamu figürünün partnerinin yalnızca onun özel ya da aile yaşamı dolayısıyla medyada yer tutması durumunda bir dereceye kadar ihtiyatlı olunması gerektiğini vurgulamıştır. Somut durumda yerel mahkemeler çocuğun doğumunun bildirilmesi ve başvurucunun doğum sonrasında hastaneden çıkarkenki kişisel anını gösteren gizlice çekilen fotoğrafların yayımlanması arasında bir ayrım yapmamıştır. Mahkeme ayrıca, başvurucunun ve partnerinin medyaya önceki ve sonraki görünümlerinin, mahremiyetlerine daha az müdahale içerdiğini, doğumu halka açık bir olay haline getirmediğini tespit etmiştir. Ayrıca, başvurucunun mahremiyetine yönelik spesifik tecavüz de mazur görülmemiştir.

Mahkeme, başvurucunun küçük düşürücü bir halde resmedilmemesine rağmen yayımın bir “fotoğraf öyküsü” olduğunu ve yazının ikincil öneme sahip olduğunun üzerinde durmuştur. Fotoğraflar, gizlice ve başvurucunun kaçınamayacağı bir anında – hastanenin otoparkından geçerken- çekilmiştir ve başvurucu evine kadar takip edilmiştir. Yerel mahkemeler bu faktörleri analiz etmemişlerdir. Bu nedenle Mahkeme, yerel mahkemelerin bir dengeleme uygulamasına girişmiş olmalarına rağmen, bunu yeterli veya Mahkemenin içtihatlarına uygun olarak yapmadıklarını tespit etmiştir.

Dolayısıyla, Sözleşme’nin 8. maddesi ihlal edilmiştir.

Adil tazmin (41. madde)

Mahkeme, Letonya’nın başvurucuya manevi zararlardan dolayı 7,000 Euro, gider ve harcamalar için de 532 Euro ödemesine karar vermiştir.