İHAM’ın Fedotova ve diğerleri v. Rusya kararının özet çevirisi: “Eşcinsel çiftlerin birlikteliklerini resmi olarak tanıyacak yasal düzenlemelerin olmaması ve eşcinsel çiftlerin evlilik başvurularının reddedilmesi, özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı ihlalidir.”

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM), 13 Temmuz 2021 tarihli Fedotova ve diğerleri v. Rusya kararında, eşcinsel çiftlerin evlenmek üzere yaptıkları bildirimin reddedilmesinin ve eşcinsel birliktelikleri tanıyacak yasal düzenlemelerin olmamasını, özel hayata saygı hakkının ihlali olarak gördü.

Mahkeme, Rusya’nın eşcinsel başvurucuların ilişkilerini iç hukukta tanıyacak ve koruyacak yasal düzenlemeler hazırlayarak başvurucuların özel hayatlarına ve aile hayatlarına saygı duyulduğunu güvence altına alma yükümlülüğü olduğuna karar verdi. Eşcinsel çiftlerin ilişkilerinin resmi olarak tanınmasını sağlayacak imkanın olmaması, başvurucuların sosyal gerçekliği ile hukuk arasında bir çatışma yaratmaktadır. Mahkeme, Hükümet’in toplum menfaati gereği eşcinsel çiftlerin ilişkilerini resmileştirme imkanından yoksun bırakılmalarının meşru olduğu argümanını reddetmiştir.

Mahkeme’ye göre, eşcinsel çiftlerin ilişkilerinin statülerinin resmi olarak tanınmasını reddederek Rus yetkililer, kendilerine tanınan takdir yetkisinin ötesine geçmiştir. Mahkeme, eşcinsel birlikteliklerin hangi biçimde kaydedilmesinin en uygun olacağını seçmek, hala ilgili devletin takdirindedir.

İngilizce yazılan kararın tamamını buradan okuyabilirsiniz. Kararın basın özeti çevirisi av. Benan Molu tarafından yapılmıştır.

Fedotova ve diğerleri v. Rusya, Başvuru no. 40792/10, 30538/14 ve 43439/14, Karar tarihi: 13.07.2021

Başvurucular Irina Fedotova, Irina Shipitko, Dmitriy Chunosov, Yaroslav Yevtushenko, Ilmira

Shaykhraznova ve Yelena Yakovleva, 1977 ile 1994 yılları arasında doğmuş Rus vatandaşlarıdır. Başvurucular, Rusya, Lüksemburg ve Almanya’nın çeşitli bölgelerinde yaşamaktadır. Başvurucular, eşcinsel üç çifttir.

Başvurucular, değişik tarihlerde, Rusya’daki yerel kayıt ofislerine giderek evlenmek istediklerine dair bildirimde bulunmuştur. Başvuruları reddedilmiştir. Başvurucular bu kararlara karşı dava açmıştır.

(Lezbiyen) başvurucular Fedotova ve Shipitko MoskovaTverskoy Bölge Mahkemesi önünde evlenmek için yaptıkları bildirimin kabul edilmemesinin Anayasa ve Sözleşme altındaki haklarını ihlal ettiğini ileri sürmüştür. Mahkeme, başvurucuların iddialarını, diğer şeylerin yanı sıra, evlilik için “bir kadın ve erkeğin rızası ve isteği” gerektiğini ve ne Anayasa’nın ne uluslararası hukukun eşcinsel evliliğe ilişkin bir yükümlülük yüklediğini belirterek reddetmiştir. Karar, istinafta kesinleşmiştir.

(Gey) başvurucular Chunusov ve Yevtushenko Lipetsk Bölgesindeki Gryazi Şehir Mahkemesi önünde benzer argümanları ileri sürmüştür. Mahkeme, kayıt ofisinin başvurucuların başvurusunu incelemesinin hukuka aykırı olduğuna karar vermiştir, zira Rusya hukukuna göre her evlenme niyetine dair bildiriminin bireysel olarak incelenmesi gerekmektedir. Ancak Anayasa’da ve Rusya’nın yerleşik içtihatlarında ve Sözleşme’de eşcinsel evlilik hakkı diye bir hak yoktur. Bu karar, istinafta kesinleşmiştir.

(Lezbiyen) başvurucular Shaykhraznova ve Yakovleva da Gryazi Şehir Mahkemesi’nde benzer argümanlar ileri sürmüştür. Mahkeme, Chunusov ve Yevtushenko davasındaki gerekçelerle birlikte, kayıt ofisinin başvurucuların bildirimlerini bireysel olarak incelediğine karar vermiştir. Karar, istinaf ve temyiz aşamalarının ardından kesinleşmiştir.

Şikayetler

Sözleşme’nin 8. maddesine (özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı) ve 14. maddesine (ayrımcılık yasağı) dayanan başvurucular, özellikle, cinsel yönelimleri sebebiyle ayrımcılığa maruz kaldıklarını çünkü ilişkilerini güvence altına alabilecek herhangi bir yasal dayanak olmaması nedeniyle evlenmelerinin ya da resmi olarak başka bir birliktelik yaşamalarının imkansız olduğunu iddia etmiştir.

Başvuru, 20 Temmuz 2010 tarihinde Mahkeme’ye sunulmuştur.

Mahkeme’nin kararı

8. madde

Mahkeme, 8. maddenin devletlere açıkça eşcinsel birliktelikleri resmi olarak tanıma yükümlülüğü yüklemediğini hatırlatmıştır. Ancak, eşcinsel çiftlerin menfaatleri ile toplumun menfaatleri arasında adil bir denge kurulması gerektiğini belirtmiştir. Ayrıca, 8. madde altında tanınan hakların etkili bir şekilde kullanılmasını sağlayacak yasal düzenleme yapılması için pozitif yükümlülüğü vardır. Mahkeme, somut davada olduğu gibi, hukuk ile sosyal gerçeklik arasında uyumsuzluk olduğunda bunun kişi üzerindeki etkisini özellikle dikkate almaktadır.

Eşcinsel çiftler bakımından Mahkeme, eşcinsel çiftlerin de heteroseksüel çiftler gibi resmi olarak tanınmayı ve ilişkilerinin korunmasını gerektiren istikrarlı bir ilişki içine girebileceğini tekrarlamıştır. Devletlerin bunu dikkate alması ve eşcinsel çiftler ile toplumun çoğunluğunun ihtiyaçları arasında bir denge kurması gerekmektedir. Mahkeme, başvurucuların birlikteliklerini yasal bir ayağa oturtma imkanı bulamamalarının hiçbir gerekçesi olmadığına karar vermiştir.

Özellikle, Rusların çoğunluğunun eşcinsel birliktelikleri onaylamadığı argümanı bağlamında Mahkeme, azınlıkların haklarına erişebilmelerinin çocuğunun kabulüne bağlı kılınamayacağını belirtmiştir. Mahkeme ayrıca, karşı çıkan kişilerin yalnızca eşcinsel evliliklere karşı olduğu, diğer yasal tanıma biçimlerine karşı olmadıkları için başvurucuların birliktelik statülerinin evlilik dışında başka bir biçimde tanınmasının Rusya’da baskın olan “geleneksel evlilik anlayışı” ile ya da Hükümet’in dayandığı çoğunluğun görüşleri ile çatışmayacağını belirtmiştir.

Sonuç olarak Mahkeme, Rusya’nın 8. madde altındaki yükümlülüklerini yerine getirmekte başarısız olduğuna, bunun da Sözleşme’nin ihlaline yol açtığına karar vermiştir.

Diğer maddeler

Mahkeme, Sözleşme’nin 8. maddesi altında verilen ihlal kararı nedeniyle Sözleşme’nin 8. maddesiyle bağlantılı olarak 14. madde altında yapılan şikayetin ayrıca incelenmesine gerek olmadığına karar vermiştir.

Ayrık Görüşler

Hakimler Lemmens ve Zund, karara müşterek kısmi muhalefet şerhi yazmıştır.

Karar yalnızca İngilizce dilinde yazılmıştır.