İHAM’ın Selygenenko ve diğerleri v. Ukrayna kararının özet çevirisi: “Ukrayna’daki çatışma bölgelerinden gelen mültecilerin yerel seçimlerde oy kullanma hakları reddedilmesi, genel ayrımcılık yasağının ihlalidir.”

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM/Mahkeme) 21 Ekim 2021 tarihli Selygenenko ve diğerleri v. Ukrayna kararında oybirliğiyle, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin 12 Numaralı Protokolü’nün 1. maddesinin (genel ayrımcılık yasağı)  ihlal edildiğine karar vermiştir.

Donetsk ve Kırım’daki çatışmalardan kaçan ülke içinde yerinden edilmiş kişiler olan başvurucular, 2014-15 yıllarında Kiev’e gelmişlerdir. Dava, 2015 yılındaki Kiev yerel seçimlerinde, ikamet ettikleri yerin Kiev olduğunu gösteren IDP (internally displaced persons-ülke içinde göç etmek zorunda kalmış kimseler) belgelerine rağmen, yetkililerin başvurucuların hala kendi kasabalarında ikamet ettiklerine karar vermiş olmaları nedeniyle, oy vermelerinin ayrımcı bir şekilde reddedildiği iddiasıyla ilgilidir.

Mahkeme özellikle, yetkililerin yerinden edilmiş kişiler olarak başvurucuların özel durumunu dikkate almadıklarını ve yerel seçimlerde oy kullanma haklarından yararlanma konusunda başvuruculara karşı ayrımcılık uyguladıklarını tespit etmiştir.

İngilizce yazılan kararın tamamına buradan ulaşabilirsiniz. Kararın basın özetinin çevirisi av. Rumeysa Budak tarafından yapılmıştır.

Selygenenko ve diğerleri v. Ukrayna, Başvuru no. 24919/16, 28658/16, Karar Tarihi: 21.10.2021

Temel Olgular

Başvurucular, Oleksandra Selygenenko, Anastasiya Martynovska, Darya Svyrydova ve Yevgeniya Terekhova, sırasıyla 1986, 1990, 1985 ve 1948 doğumlu Ukrayna vatandaşlarıdır. Aslen Sivastapol (ilk iki başvurucu), Alupka (Bayan Svyrydova) ve Donetsk (Bayan Terekhova) kökenli olmalarına rağmen Kiev’de yaşamaktadırlar.

Donetsk ve Kırım’da çatışma çıktıktan sonra, başvurucular Kiev’e taşınmış ve 2014-15 yıllarında ülke içinde göç etmek zorunda kalmış kişiler (IDPs) olarak belgelendirilmişlerdir. Ancak ulusal kimlik kartları (паспорт громадянина України) onları Donetsk ve Kırım’daki memleketlerinin sakinleri olarak göstermeye devam etmiştir.

2015 sonundaki Kiev yerel seçimlerinden önce oy kullanmak için kayıt yaptırmışlar, ancak başvuruları reddedilmiştir.

Bayan Terekhova, Merkez Seçim Komisyonu’na şikayette bulunmuştur. Komisyon, vatandaşın ikamet ettiği yerin nüfus cüzdanındaki yer olduğunu söylemiştir. Memleketinde yeniden seçimler yapıldığında, orada oy kullanabileceği belirtilmiştir.

Başvurucular mahkemeye gitmiş, ilk derece mahkemeleri Ukrayna’daki yerel seçimlerde oy kullanma hakkının kendi yerel topluluklarına “ait” olan (належали) ve ilgili seçmen bölgelerinde ikamet eden Ukrayna vatandaşlarına verildiğine karar vermiştir. Bu ikamet yeri, ulusal kimlik kartlarında bulunan yerdir. Bu karar temyiz mahkemeleri tarafından onanmıştır. Temyiz kararına itiraz edilememiştir.

Şikayetler

Başvurucular, 12 Numaralı Protokol’ün 1. maddesine (genel ayrımcılık yasağı) dayanarak, Kiev’deki yerel seçimlerde ayrımcı bir şekilde oy kullanma hakkından mahrum bırakıldıklarından şikayet etmişlerdir.

Başvuru, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’ne 23 Nisan 2016 ve 14 Mayıs 2016 tarihlerinde yapılmıştır.

Mahkeme’nin Kararı

Mahkeme, 12 Numaralı Protokol’ün 1. maddesinin “kanunla öngörülen herhangi bir hakka” koruma sağladığını yinelemiştir. Devletler, bir kişinin diğerinden farklı muamele gördüğü bir durumda makul gerekçe sunmak zorundadır, aksi takdirde bir ihlal tespit edilebilir.

Başvurucuların yasal olarak oy kullanma hakkına sahip oldukları ve kayıtlı ikametgahlarının dışında ikamet ettikleri tartışma konusu değildir. Yüksek Mahkeme, ulusal kimlik kartının nihai olarak birinin bir topluluğa ait olup olmadığını ve dolayısıyla ilgili seçim bölgesinde oy kullanıp kullanamayacağını belirlemede bir araç işlevi gördüğüne işaret etmiştir. İç hukuk, bir bireyin yalnızca kayıtlı ikametgahının bulunduğu bir yerde oy kullanabileceğini belirtmiştir. IDP’ler diğerlerinden farklı bir muamele görmemiştir.

Başvuruculara ikamet konusunda diğer vatandaşlardan farklı muamele görmemiş olmalarına rağmen, Mahkeme, IDP’ler olarak diğer vatandaşlardan açıkça farklı bir durumda olduklarını tespit etmiştir: Bu kişilerin Ukrayna’da ikamet ettikleri yere dönüp oy kullanma imkanları yoktur. Bir yıldan fazla bir süredir Kiev’de bulunmakta, yerel vergi vb. ödemekte ve bu nedenle seçimlerin sonucuyla ilgilenmekteydiler. O tarihteki ilgili yasaya göre, başvurucular ayrıca ikamet yerlerini değiştirdikleri takdirde IDP statülerini kaybetme riskiyle karşı karşıya kalmışlardır.

Genel olarak, Mahkeme, yetkililerin, başvurucuların özel durumunu dikkate almayarak, yerel seçimlerde oy kullanma haklarından yararlanma konusunda başvuruculara karşı ayrımcılık uyguladıklarını tespit etmiştir. Sözleşme’nin 12 Numaralı Protokolü’nün 1. maddesi ihlal edilmiştir.

Adil tazmin (41.Madde)

Mahkeme, Ukrayna’nın başvurucuların her birine manevi tazminat olarak 4.500 Euro ödemesine karar vermiştir.

Karar yalnızca İngilizce olarak yazılmıştır.