İHAM’ın Moldova Araştırmacı Muhabirler ve Yayın Güvenliği Derneği v. Moldova kararının özet çevirisi: “Bir STK’ye ve gazeteciye, Sosyalist Parti’ye başkanlık seçimlerinde offshore (denizaşırı) para aktarıldığını yazması nedeniyle iftira suçundan dava açılması, ifade özgürlüğünün ihlalidir.”

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM), 12 Ekim 2021 tarihli Moldova Araştırmacı Muhabirler ve Yayın Güvenliği Derneği ve Sanduta v. Moldova Cumhuriyeti kararında (başvuru no. 4358/19) oy birliğiyle İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin (İHAS) 10. maddesinin (İfade Özgürlüğü) ihlal edildiğine hükmetmiştir.

Dava, bir STK ve bir gazeteciden oluşan başvurucuların 2016 başkanlık seçimlerinde Moldova Sosyalist Partisi’nin Rusya bağlantılı bir offshore finansmanının varlığı iddialarına dair makalelerine yönelik geliştirilen iftira davası sürecine ilişkindir. Sosyalist Parti lideri Igor Dodon söz konusu seçimde Moldova başkanı olarak seçilmiştir.

Mahkeme, yerel mahkemelerin başvurucuların aleyhine olarak iftira davasını reddetmesiyle sonuçlanan kararın revizyonu ve ardından 2020 yılında davanın esasa ilişkin yeniden açılması süreçlerinin ve davaların amaçları doğrultusunda yerel mahkemelerin Sözleşme’nin 10. maddesinin ihlal edildiğini kabul etmesi anlamına geldiğini varsaymıştır. Buna rağmen Mahkeme, yerel mahkemeler herhangi bir tazminata hükmetmediğinden başvuruculara karşı yeterli bir giderim sağlanmadığını değerlendirmiştir. Bu sebeple Mahkeme, mağdur statüsünün yokluğu sebebiyle davayı ret talebini reddetmiş ve başvuruculara manevi tazminat, masraf ve giderler olarak 3.800 Euro ödenmesine hükmetmiştir.

İngilizce olarak kararın tamamına buradan okuyabilirsiniz. Kararın basın özeti çevirisi ise Dadlez Sabak tarafından yapılmıştır.

Moldova Araştırmacı Muhabirler ve Yayın Güvenliği Derneği v. Moldova ve Sanduta v. Moldova, Başvuru no. 4358/19, Karar Tarihi 12.10.2021

Temel Olaylar

Başvurucular; “Asociația Reporteri de Investigație și Securitate Editorială din Moldova” adında bir sivil toplum kuruluşu ve 1988 doğumlu, Moldova vatandaşı, gazeteci Lurie Sanduta’dır.

Başvurucu dernek Eylül 2016’da Lurie Sanduta imzalı, “Dodon’un Bahamalar Parası” başlıklı bir makale yayınlamıştır. Makalede, Bahamalar merkezli ve Rusya Federasyonu ile bağlantılı bir offshore (denizaşırı) şirketinin Igor Dodon’la yakın ilişkisi olan bir Sosyalist Parti üyesince yönetilen Moldovalı bir şirkete 1,5 milyon Euro para aktardığı yazılmıştır.

Makaleye göre, para 2016 başkanlık seçimlerden birkaç ay önce Moldova’ya ulaşmıştır. Üçte biri Sosyalist Parti’ye yakın kişilere karşılıksız kredi olarak dağıtılmak üzere nakit olarak çekilmiştir.

Akabinde, Sosyalist Parti, herhangi bir devlet kurumunun Sosyalist Parti ya da onun adayının finansal olarak desteklenmesinde herhangi bir hukuka aykırılık tespit etmiş olması durumunda Dodon’un başkanlık seçimlerine katılmaktan menedileceğini öne sürerek başvurucular hakkında iftira davası süreci başlatmıştır. Başvurucular, sadece 1,5 milyon Euro’nun bir offshore (denizaşırı) şirketten bir Moldova şirketine aktarıldığını ve paranın Sosyalist Parti’nin çeşitli üye ve destekçilerine verildiğine ilişkin kanıt sunduklarını iddia etmişlerdir.

21 Aralık 2017 tarihli bir kararda, Centru Bölge Mahkemesi Sosyalist Parti lehine karar vermiştir. Söz konusu mahkeme makalenin iftira niteliğinde olduğunu çünkü herhangi bir devlet kurumunun Sosyalist Parti’nin yurtdışından para aldığına dair bir tespiti olmadığını değerlendirmiştir. Başvurucuların, makalenin doğru olmadığını kabul eden bir tekzip yayınlamalarını ve davacı tarafın masraf ve giderlerini ödemelerini hükmetmiştir. Sonraki bütün itirazlar başarısız olmuştur. Mahkeme’nin (İHAM) mevcut başvuruyu Moldova Hükümeti’ne bildirmesi sonrasında 2018 yılında Hükümet Temsilcisi Temyiz Mahkemesi’ne bir revizyon talebinde bulunmuştur. Söz konusu mahkeme sonuç olarak 2020 yılında revizyon talebini kabul etmiş ve başvurucuları iftiradan suçlu bulan kararlar iptal edilmiştir.

Şikayetler,

Başvurucular, 10. maddeye (ifade özgürlüğü) dayanarak, Moldova Sosyalist Partisi’ne iftiradan sorumlu tutulmalarının bilgi verme haklarını ihlal ettiği şikayetinde bulunmuşlardır.

Başvuru, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’ne 9 Ocak 2019 tarihinde yapılmıştır.

Mahkeme’nin Kararı

Mahkeme, Hükümet’in başvurucuların, revizyon sürecinin sonucu sebebiyle mağdur statülerini kaybettikleri iddiasını reddetmiştir. Mahkeme, önceki yargılamalarda ne Temyiz Mahkemesi’nin ne de Hükümet’in, diğer birçok davadaki normal uygulamanın aksine, başvuruculara tazminat ödemediğini veya ödemeyi teklif etmediğini belirtmiştir. Dolayısıyla, iftira davasının düşmesi başvurucular açısından yeterli bir tazmin teşkil etmemiştir.

Buna ek olarak Mahkeme, yerel mahkemelerin başvurucuların aleyhine karar verilmiş olan iftira davasını düşürmesiyle sonuçlanan kararın düzeltilmesi ve 2020 yılında davanın esasa ilişkin yeniden açılması süreçlerinin ve davaların amaçları doğrultusunda yerel mahkemelerin Sözleşme’nin 10. maddesinin ihlal edildiğini kabul etmesi anlamına geldiğini varsaymıştır. Kendi içtihatlarını göz önünde bulundurarak ve yerel mahkemelerin ilk yargılamalarda uygun bir denge gözetmediklerini belirterek, Mahkeme yukarıdaki sonuçtan ayrılmak için bir sebep görmemiş ve söz konusu şikayetin yeniden incelenmesini gerekli bulmamıştır.

Sonuç olarak Mahkeme, başvurucuların Moldova Sosyalist Partisi’ni karalamaktan sorumlu tutulmaları sebebiyle Sözleşme’nin (İHAS) 10. maddesinin ihlal edildiğine hükmetmiştir.

Adil Tazmin (Madde 41)

Mahkeme, Moldova Cumhuriyeti’nin başvuruculara manevi tazminat olarak 2.300 Euro ve masraf ve giderler için 1.500 Euro ödemesine hükmetmiştir.