İHAM’ın Turan ve diğerleri v. Türkiye kararının çevirisi: “Yargı mensuplarının darbe girişimi sonrası özel usuli güvencelere uyulmadan suçüstü hali gerekçe gösterilerek tutuklanması, özgürlük ve güvenlik hakkının ihlalidir.”

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM/Mahkeme) 23 Kasım 2021 tarihli Turan ve diğerleri v. Türkiye kararında oybirliği ile İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin (İHAS/Sözleşme) 5. maddesinin 1. fıkrasının ihlal edildiğine hükmetmiştir.

427 başvurucu, başvurulara yol açan olayların meydana geldiği tarihte Yargıtay, Danıştay üyesi olan ve yerel mahkemelerde görev yapan hakim ve savcılardır.

Dava, tümü yargı mensubu olan başvurucuların 15 Temmuz 2016 askeri darbe girişimi sonrasında, Türk makamları tarafından “Fetullahçı Terör Örgütü/ Paralel Devlet Yapısı” olarak tanımlanan bir örgüte üye oldukları şüphesiyle gözaltına alınması ve tutuklanmasına ilişkindir.

Başvurucular, 5. maddenin 1. fıkrasına (özgürlük ve güvenlik hakkı) dayanarak, yargı mensuplarının gözaltına alınmasını ve tutuklanmasını düzenleyen özel usuli güvencelere aykırı olarak tutuklandıklarından, davaya ilişkin olguların kendilerini tüm hakim ve savcılara tanınan usuli güvencelerden alıkoyduğundan ve sulh ceza hakimliklerinin kendilerini tutuklama yetkisine ve görevine sahip olmadığından şikayet etmektedirler. Başvuruculardan bazıları ayrıca, 5. maddenin 1. fıkrasının c bendi ve 3. fıkrası uyarınca, ilgili ve yeterli sebepler olmaksızın tutuklu yargılandıklarından ve bu tutukluluk süresinin aşırı olduğundan şikayet etmişlerdir. Ayrıca 5. maddesinin 4. fıkrası kapsamında yerel mahkemeler tarafından tutuklamalara ilişkin yapılan incelemelerin belirli usuli güvencelere uymadığı ve 5. maddenin 5. fıkrası tazminat hakkı güvencelerinin söz konusu olmadığını iddia etmişlerdir.

Mahkeme, iç hukukta Yargıtay ve Danıştay üyeleri ile hakim ve savcılara tanınan özel usuli güvencelere aykırı olarak ve aynı zamanda Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 2. maddesinde düzenlenen suçüstü kavramının geniş yorumu nedeniyle Sözleşme’nin 5. maddesinin 1. fıkrası uyarınca 427 başvurucunun özgürlük ve güvenlik hakkının ihlal edildiğine ve her bir başvurucuya 5.000 Euro tazminat ödenmesine hükmetmiştir.

İngilizce yazılan karara buradan ulaşabilirsiniz. Kararın bire bir çevirisi Anayasa Gündemi ve İstanbul Barosu İnsan Hakları Merkezi ile birlikte Rumeysa Budak, Muhammed Canpolat ve Ecem Coşkun tarafından yapılmıştır.

Turan ve diğerleri v. Türkiye, Başvuru no. 75805/16 ve diğer 426 başvuru, Karar Tarihi: 23.11.2021