İHAM’ın Karuyev v. Rusya kararının özet çevirisi: “Putin’in tablosuna tüküren başvurucuya ‘kamu düzenini bozma’ suçundan ceza verilmesi ve başvurucunun 15 gün tutuklanması, kanun ile öngörülmemiş ve ifade özgürlüğünü ihlal etmiştir.”

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM/Mahkeme), Karuyev v. Rusya kararında, bire karşı altı oyla, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin (İHAS/Sözleşme) 10. maddesinde düzenlenen ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine karar vermiştir.

Dava, başvurucunun Rusya devlet başkanı Putin’in 2012 yılında yeniden seçilmesi arifesinde Putin’in tablosuna tükürmesi nedeniyle mahkum olmasına ilişkindir. Başvurucu, kamu düzenini bozma suçundan ceza almış ve 15 gün tutuklu kalmıştır.

Mahkeme, ilgili iç hukukta başvurucuya isnat edilen “kamu düzenini bozma” suçunun unsurlarının oluştuğu konusunda ikna olmamıştır. Başkan Putin’in tablosuna tükürmek, siyasi düşüncenin ifade edilmesidir ve kamuda rahatsızlığa yol açmamış ya da bu eylem, herhangi bir küfür, taciz ya da mülkiyete zarar içermemiştir. Başvurucunun bu sebeple mahkum edilmesi, Sözleşme uyarınca “kanun ile öngörülmüş” sayılamaz.

Mahkeme’nin kararının tamamını buradan okuyabilirsiniz. Basın özeti çevirisi av. Benan Molu tarafından yapılmıştır.

Karuyev v. Rusya, Başvuru no. 4161/13, Karar tarihi: 18.01.2022

Temel olgular

Başvurucu Dmitriy Sergeyevich Karuyev, 1992 doğumlu bir Rusya vatandaşıdır ve Cheboksary’de (Rusya) yaşamaktadır.

6 Mayıs 2012 günü, başvurucu Karuyev ve diğer kişiler, Rusya devlet başkanı Putin’in görev süresinin sona ermesi yönündeki umutlarını dile getirme amacıyla düzenlenen bir performansa katılmıştır. Performansın 30. dakikasında başvurucu portreye tükürmüştür.

Başvurucu dört saat sonra yakalanmış ve akabinde kamu düzenini bozma suçundan ceza almış ve 15 gün hapis cezasıyla cezalandırılmıştır. Mahkemeler özellikle başvurucunun “Rusya’nın popüler seçilmiş başkanının onur ve haysiyetini” zedeleyerek “alenen topluma karşı saygısızlık ettiğine” karar vermiştir.

Başvurucunun şikayetleri

Sözleşme’nin 10. maddesine (ifade özgürlüğü) dayanan başvurucu, eyleminin muhalifliğini ifade ettiğini ve mahkum edilmesinin gerçek amacının Başkan Putin’e yönelik herhangi bir eleştiriyi bastırmak olduğunu ileri sürmüştür.

Başvuru, İnsan Hakları Mahkemesi’ne 30 Kasım 2012 tarihinde yapılmıştır.

Mahkeme’nin kararı

Hükümet, bir yandan, Rusya başkanı Putin’in portresine tükürülmesinin ahlaki olmadığını ve kamu düzeninin bozulmasını engellemek için başvurucuya ceza verilmesinin gerekli olduğunu iddia etmiştir.

Mahkeme ise, bir siyasetçinin yeniden seçilmesi arifesinde portresine tükürülmesi eylemenin siyasi düşüncelerin ifadesi olduğu görüşündedir. Bu bağlamda, başvurucuya ceza ve 15 gün hapis cezası verilmesi, başvurucunun ifade özgürlüğüne yönelik bir müdahale teşkil etmektedir.

Dahası, Mahkeme, başvurucunun yargılandığı 20.1§ 1 maddesi altında düzenlenen suçun unsurlarının oluştuğuna ikna olmamıştır. “Kamu düzeninin topluma alenen saygısızlıkta bulunularak bozulması” suçunun unsurlarının oluşabilmesi için, bu suçun, küfür edildiğini, taciz edildiğini ya da mülkiyete zarar verildiğini gösteren delillerle desteklenmesi gerekmektedir.

Ancak, yerel makamlar performansın kamuoyunca rahatsızlığa yol açtığına ya da oradan geçen kişileri provoke ettiğine dair hiçbir delil sunamamıştır. Olgulara bakıldığında, başvurucunun katıldığı performans, barışçıldır. Gerçekten de, performans sırasında hazır bulunan polis memurları performansa müdahale etmek için hiçbir sebep görememiş ve başvurucu da dört saat sonra yakalanmıştır.

Bu sebeple, başvurucuya açılan soruşturmanın iç hukukta açık ve öngörülebilir bir temeli bulunmamaktadır ve verilen mahkumiyet karar Sözleşme uyarınca “kanun ile öngörülme”miştir. Sözleşme’nin 10. maddesi ihlal edilmiştir.

Adil tazmin (41. madde)

Mahkeme, bire karşı altı oyla, Rusya’nın başvurucuya manevi tazminat için 10.000 Euro, masraf ve harcamalar için 2.400 Euro ödemesine karar vermiştir.

Ayrık görüşler

Hakim Pavli, onaylayıcı şerh, Hakim Dedov muhalefet şerhi yazmıştır. Bu şerhler, karara eklenmiştir.

Karar yalnızca İngilizce yazılmıştır.