İHAM’ın I.V.Ţ v. Romanya kararının özet çevirisi: “Ebeveynin izni olmadan yapılan, küçüğün zorbalığa uğramasına ve duygusal stresine yol açan röportaj, özel hayata ve aile hayatına saygı hakkının ihlalidir.”

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM/Mahkeme) 1 Mart 2022 tarihli I.V.Ţ v. Romanya (başvuru no. 35582/15) kararında oybirliğiyle İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin (İHAS/Sözleşme) 8. maddesinin (özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı) ihlal edildiğine karar vermiştir.

Dava, ebeveyn izni veya kimliğini korumak için yeterli önlemler alınmadan reşit olmayan bireyle yapılan bir televizyon röportajı ile ilgilidir. Bir okul arkadaşının ölümüyle ilgili olan röportaj, küçüğün zorbalığa uğramasına ve duygusal stresine yol açmıştır.

Mahkeme, özellikle yerel temyiz mahkemelerinin, başvurucunun özel hayat hakkı ile yayıncının ifade özgürlüğü hakkı sorununu, özellikle başvurucunun reşit olmadığı ve ebeveyn izni olmadan kendisiyle görüşüldüğü hususlarını yalnızca üstünkörü dengelediğini tespit etmiştir.

İngilizce yazılan kararın tamamına buradan ulaşabilirsiniz. Kararın basın özetinin çevirisi av. Rumeysa Budak tarafından yapılmıştır.

I.V.Ţ v. Romanya, Başvuru no. 35582/15, Karar Tarihi: 01.03.2022

Temel Olgular

Başvurucu, I.V.Ţ, 2001 doğumlu ve Bükreş’te yaşayan bir Rumen vatandaşıdır.

2012’de I.V.Ț.’nin bir okul arkadaşı okul gezisinde trenden düşerek ölmüştür. Bir Rumen televizyon kanalının muhabiri, o sırada 11 yaşında olan I.V.Ţ. ile diğer bazı öğrencilerle birlikte ölüm hakkında röportaj yapmıştır. Anne ve babasının rızası aranmamış ve öğretmenleri hazır bulunmamıştır.

Başvurucu, diğer şeylerin yanı sıra, ölen çocuğun öğretmeni olmadan trenden düştüğünü duyduğunu belirtmiştir. Özellikle öğretmenlerin varlığıyla ilgili olarak “öğrencilerin onları güvende tutması için daha iyi özen gösterilmesi gerektiğini” söylemiştir.

Röportaj o gün yayınlanmıştır. Kanalın internet sitesinde “Trenden düşen kızın okul arkadaşları şokta. Trajedi meydana geldiğinde öğrenci tuvalete gidiyordu” ifadesi yer almıştır.

Başvurucuya göre, röportajın ardından öğrencilerin, personelin ve okul yetkililerinin kendisine yönelik olumsuz tutumundan zarar görmüştür.

2013 yılında başvurucu, televizyon kanalının holding şirketine tazminat davası açmıştır. Ploieşti Yerel Mahkemesi, ebeveyn izninin olmaması nedeniyle 200.000 Romanya leyi (yaklaşık 40.436 Euro) tazminata hükmederek başvurucu lehine karar vermiştir. Özellikle, yüzü bulanık olsa bile yine de tanınabileceğini tespit etmiştir.

2014 yılında Prahova Bölge Mahkemesi, gazetecilik özgürlüğü ve kamu yararına atıfta bulunarak ve şirketin okul camiasının davranışlarından sorumlu olmaması gerektiğine karar vererek bu kararı bozmuştur.

2015 yılında Ploieşti Temyiz Mahkemesi, başvurucunun yaptığı bir temyiz başvurusunu, veli izninin durumu değiştirmeyeceğine hükmederek, Bölge Mahkemesi’nin gerekçesini onaylayarak reddetmiştir.

Şikayetler

Başvurucu, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin 8. maddesi (özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı) kapsamında, ebeveyn izni olmadan kendisiyle görüşüldüğünden ve kimliğini korumak için uygun tedbirlerin alınmadığından şikayetçi olmuştur.

Mahkeme’nin Kararı

Mahkeme, Sözleşme uyarınca Devletlerin, kendi hukuk sistemleri içinde bireylerin kendi aralarındaki ilişkiler alanında dahi özel hayata saygıyı güvence altına almakla yükümlü olduğunu yinelemiştir. Bu özellikle küçükler için geçerlidir..

Röportajın kendisiyle ilgili olarak Mahkeme, görüşmenin kamuoyunu ilgilendiren bir konu olduğu konusunda tatmin olmuştur. Bununla birlikte, başvurucu reşit değildir ve bu nedenle -hiçbir zaman alınmamış olan- ebeveyn izni gerekliliği buna karşı karşılaştırılmalıdır. Mahkeme özellikle, ilgili Ulusal Görsel-İşitsel Konsey düzenlemelerinin “küçüğün özel hayatı ve özel imajı hakkının, özellikle zor durumda olan bir küçüğün durumunda, bilgi ihtiyacından üstün olduğunu/olacağını” belirttiğini kaydetmiştir. Mahkeme, yerel mahkemelerin, başvurucunun yayını takiben ciddi sıkıntı ve ıstırap çektiğini tespit ettiğini gözlemlemiştir. Bir haber metni kamusal bir tartışmaya katkıda bulunduğu durumlarda bile, dramatik bir olaya tanık olan bir küçüğün kimliği gibi özel bilgilerin ifşa edilmesi, editoryal takdir hakkını aşmamalı ve bununla gerekçelendirilmelidir. Bu değerlendirmeler, Mahkeme’nin söz konusu olaya tanık olmayan bir çocuğun görüşlerinin kamu yararına yönelik bir tartışmayla ilgisine ilişkin şüphelerini dile getirdiği mevcut davada daha önemlidir.

Mahkeme, bu davadaki temyiz mahkemelerinin, başvurucunun özel hayat hakkı ile yayıncının ifade özgürlüğü hakkı sorununu yalnızca üstünkörü dengeledikleri sonucuna varmıştır. Başvurucunun reşit olmadığı, özel hayat hakkını koruma yükümlülüklerini yerine getirmediği ve 8. maddeyi ihlal ettiği gerçeğini gerektiği gibi dikkate almamışlardır.

Adil Tazmin (41. Madde)

Başvurucu, Mahkeme tarafından belirlenen süre içerisinde talepte bulunmadığından herhangi bir tazminat kararı verilmemiştir.

Karar yalnızca İngilizce olarak yazılmıştır.