İHAM’ın Sabani v. Belçika kararının özet çevirisi: “Bir kişinin yasal dayanak olmaksızın ve rızası olmadan evinde yakalanması konuta saygı hakkının ihlalidir.”

İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM/Mahkeme) 8 Mart 2022 tarihli Sabani v. Belçika (başvuru no. 53069/15) kararında oybirliğiyle İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’nin (İHAS/Sözleşme) 8. maddesinin (konuta saygı hakkı) ihlal edildiğine karar vermiştir.

Dava, başvurucunun, ülkeyi terk etme emri ile birlikte kendisine belirlenmiş bir yerde tutulması kararının tebliğinin ardından polis tarafından evinde yakalanmasıyla ilgilidir. Belçika polisi, başvurucunun sınır dışı emrine uyduğunu doğrulamak ve gerekirse onu yakalamak için Yabancılar Bürosunun talebi üzerine başvurucunun ikamet ettiği yere gitmiştir. Başvurucunun ülkeyi terk etme emrine uymadığını kaydeden polis, onu idari gözetim altına alıp ve sınır dışı etmek amacıyla yakalayıp kelepçelemiştir.

Yerel mahkemeler, dava dosyasında dairenin kapısının zorla açıldığına dair hiçbir şey bulunmadığını göz önünde bulundurarak, yakalamanın Sözleşme’nin 8. maddesi uyarınca hukuka uygun olduğuna karar vermiştir. Kelepçe kullanımı, başvurucunun Belçika’da kalmak için attığı çok sayıda idari ve yasal adım ve aleyhine verilen sınır dışı kararlarına uymaması nedeniyle kaçma riskiyle de haklı görülmüştür.

Mahkeme, ilk olarak, taraflarca öne sürülen iddialar ışığında, başvurucunun yakalanmasının bir müdahale teşkil ettiğini ve Hükümet’in bu yakalamayı haklı gösterecek herhangi bir yasal dayanak belirtmediğini kaydetmiştir. Mahkeme, müdahalenin Sözleşme’nin 8. maddesi anlamında hukuka uygun olmadığı sonucuna varmıştır. İkinci olarak, Mahkeme, Hükümet’in, davanın özel koşullarında başvurucunun kelepçelenmesinin gerekliliğini tespit etmediğini kaydetmiştir.

Fransızca yazılan kararın tamamına buradan ulaşabilirsiniz. Kararın basın özetinin çevirisi av. Rumeysa Budak tarafından yapılmıştır.

Sabani v. Belçika, Başvuru no. 53069/15, Karar Tarihi: 08.03.2022

Temel Olgular

Başvurucu Aferdita Sabani, 1958 doğumlu ve Preşevo’da (Sırbistan) yaşayan bir Sırp vatandaşıdır.

2009 yılında kızıyla birlikte eşiyle yaşamak üzere Belçika’ya gelen Bayan Sabani, sığınma ve oturma statüsünün düzenlenmesi için çeşitli taleplerde bulunmuş, bunların tümü reddedilmiş ve ardından sınır dışı edilme kararı alınmıştır.

19 Mart 2015’te, Bayan Sabani’ye ülkeyi terk etmesi için başka bir emir tebliğ edilmiş ve beraberinde onu belirlenmiş bir yerde tutma kararı da verilmiştir. Aynı gün, Yabancılar Dairesi, bulunduğu bölgedeki belediye polisine, başvurucunun önceki sınır dışı etme emrine uyup uymadığını kontrol etmesi ve aksi takdirde onu yakalaması talimatını vermiştir.

Polis, Yabancılar Bürosu’nun belirttiği adrese gitmiştir. Sabani, dairesinin kapısını açmıştır. Polis, Sabani’nin ülkeyi terk etme emrine uymadığını fark ederek onu yakalamış ve kelepçeleyerek Bruges kapalı merkezine götürmüştür.

Bayan Sabani, polisin evine girip kelepçelediği gerekçesiyle yerel mahkemeler önünde Sözleşme’nin 8. maddesinin ihlaline dayanmıştır.

Yerel mahkeme, özel olarak müzakere ederek, 15 Nisan 2015 tarihli kararla başvurucunun tutukluluğunun devamına karar vermiştir.

29 Nisan 2015’te karar, Brüksel Temyiz Mahkemesi İddianameler Bölümü tarafından onaylanmıştır. Yerel mahkeme, polisin ev araması değil, iç hukuk kapsamındaki rutin bir kontrol yaptığına ve dava dosyasında dairenin kapısının zorla açıldığına dair hiçbir şey bulunmadığına karar vermiştir. Başvurucunun Belçika’da kalmak için atmış olduğu çok sayıda idari ve yasal adım ve aleyhine verilen sınır dışı etme kararlarına uymaması göz önüne alındığında, kelepçe kullanımının başvurucunun kaçma riskiyle gerekçelendirildiği kanaatine varmıştır.

Bayan Sabani, 29 Nisan 2015 tarihli karara karşı temyiz başvurusunda bulunmuştur. Temyiz, temyizde hedeflenenden farklı bir tedbir oluşturan yeni bir idari gözetim kararı nedeniyle amacını kaybettiği gerekçesiyle 10 Haziran 2015 tarihli kararıyla Yargıtay tarafından reddedilmiştir. Gerçekten de, başvurucu bu arada 22 Mayıs 2015 tarihinde, 27 Mayıs 2015 tarihli yeni bir sığınma talebini sunmuş ve bu da idari gözetim tedbirinin uzatılmasıyla birlikte ülkeyi terk etmek için yeni bir karara yol açmıştır. Başvurucunun 27 Mayıs 2015 tarihli tutukluluk kararına ilişkin tahliye başvurusu, mahkemenin kapalı müzakeresiyle ​​dayanaktan yoksun bulunarak İddianameler Dairesi Başkanlığı kararıyla onanmıştır.

Bayan Sabani aynı gün ülkesine geri gönderilmiştir.

Şikayetler

Başvurucu 8. maddeye dayanarak (konuta saygı hakkı), idari olarak yakalanmasının, konuta saygı gösterilmesi hakkına haksız bir müdahale teşkil ettiğinden ve kelepçe kullanılmasının gerekli olmadığından şikayet etmiştir.

Mahkeme’nin Kararı

8. Madde

Mahkeme, polisin başvurucuyu kontrol etmek için başvurucunun evine gittiğinin taraflarca tartışmasız olduğunu gözlemlemiştir. Ancak başvurucu, evine müdahale edilip edilmediği noktasında hemfikir değildir. Bu bağlamda Mahkeme, başvurucunun polis memurlarının evine girdiğine mütemadiyen ve tutarlı bir şekilde işaret ettiğini kaydetmiştir.

Öte yandan, Mahkeme, Hükümet’in yorumuyla, kontrolün başvurucunun evinin içinde değil, dışında yapıldığına ikna olmamıştır. Polis raporları, teftişin ve başvurucunun yakalanmasının evinin dışında gerçekleştirildiğini belirtmemiştir. Ayrıca, bir yandan, polis raporlarında belirtilmediği üzere, başvurucunun polis kontrolü için kendiliğinden evinden çıktığı onaylamak ve diğer yandan, 19 Mart 2015 tarihli idari raporda açıkça belirtildiği üzere, polis memurlarıyla işbirliği yapmadığını belirtmek oldukça tutarsız olmuştur. Başvurucunun konutun korunması hakkından feragat ettiği de tespit edilmemiştir. 19 Mart 2015 tarihli rapordan, polisin doğrudan başvurucunun evine gittiği ve bu nedenle gelişlerini veya ziyaret nedenlerini önceden açıklamadığı anlaşılmıştır. Mevcut davada yerel mahkemeler tarafından yürütülen bu tür yargısal inceleme, başvurucu tarafından bildirildiği üzere verilen rızayı çevreleyen koşullara ışık tutmamıştır.

Önündeki deliller ışığında Mahkeme, başvurucunun, polis memurlarının evine izinsiz girdiğine dair, Hükümet’in ikna edici bir şekilde reddetmediği prima facie(aksi kanıtlanmadıkça doğru sayılan) kanıt sunduğu kanaatindedir. Mahkeme, başvurucunun konutuna saygı gösterilmesi hakkına yapılan müdahalenin uygun şekilde tesis edildiğine karar vermiştir.

Müdahalenin meşruiyetine ilişkin olarak Mahkeme, Hükümet’in müdahaleyi haklı kılabilecek herhangi bir yasal dayanak sağlamadığını kaydetmiştir. Belçika hukukunda, konut , dokunulmazlığının Anayasa’nın 15. maddesinde özel olarak güvence altına alındığını ve bu maddede, yasada öngörülen durumlar dışında hiçbir ev aramasının yapılamayacağını açıkça belirttiğini kaydetmiştir.

İddianameler Dairesi, Nüfus cüzdanı veya diğer gerekli belgelere sahip olmayan yabancıların yakalanmasına izin veren Polis Teşkilatı Kanunu’nun 21. maddesinde belirtilen polis görevlerine ve bu tür yabancılarla ilgili kanun veya yetkili makam tarafından öngörülen tedbirlerin alınmasına uygun olduğu için, 29 Nisan 2015 tarihli kararında, yalnızca başvurucunun evinde yakalanmasının Sözleşme’nin 8. maddesine uygun olduğuna dikkat çekmiştir.

Mahkeme bu yaklaşımı kabul etmemiştir. Polis teşkilatına ilişkin kanunun 21. maddesi, polis memurlarına bir yabancının evine girme yetkisi vermediği için açık ve kesin bir yasal dayanak oluşturmamıştır. Mahkeme ayrıca, mevcut davadan sonra, Belçika Temyiz Mahkemesi’nin 21. maddenin polise böyle bir ev araması yapma yetkisi verdiği şeklinde değerlendirilemeyeceğine karar verdiğini kaydetmiştir.

Mahkeme, ihtilaf konusu müdahalenin 8. maddenin gerekliliklerini karşılayan yasal bir temelden yoksun olduğu ve bu nedenle “hukuka uygun” olmadığı sonucuna varmıştır. Dolayısıyla Sözleşme’nin 8. maddesi ihlal edilmiştir.

Son olarak, kelepçe kullanımına ilişkin olarak Mahkeme, Hükümet’in davanın özel koşullarında başvurucunun kelepçelenmesinin gerekliliğini ortaya koymadığı kanaatindedir.

Adil Tazmin (41. Madde)

Mahkeme, Belçika’nın başvurucuya manevi tazminat olarak 5.000 Euro ve masraf ve giderler için 4.960 Euro ödemesine karar vermiştir.

Karar yalnızca Fransızca dilinde yazılmıştır.