BM uzmanları: “Peru’da eski cumhurbaşkanı Fujimori’nin serbest bırakılması mağdurların adalete erişimini baltalıyor”

BM insan hakları uzmanları, Peru Anayasa Mahkemesi’nin cumhurbaşkanlığı affını geri getirme ve eski cumhurbaşkanı Alberto Fujimori’yi serbest bırakma kararının, Alberto Fujimori’nin yönetimi sırasında işlenen ihlaller sebebiyle, ülkenin insan hakları ihlallerinin cezasız kalmasını önlemek için verdiği mücadelesinde kabul edilemez bir gerilemeyi temsil ettiğini ve Peru Anayasa Mahkemesi’nin kararından duydukları üzüntüyü dile getirdi.

“İnsan hakları ihlali mağdurları uzun süre adalet için bekledi ve bu karar onlar için üzücü bir gerileme anlamına geliyor” diyen uzmanlar, ayrıca 2017’de çıkan cumhurbaşkanlığı affının hukuksal gerekliliklere uygun olmadığına dikkat çekti.

Anayasa Mahkemesi’nin 17 Mart 2022 tarihli kararı ve bunun altında yatan gerekçeler henüz kamuya açıklanmadı. Uzmanlar, “yerel ve uluslararası hukuka göre açıkça kabul edilebilir olarak değerlendirilen gerekçelerle güvence verilmediği takdirde, Bay Fujimori aleyhindeki 25 yıllık cezanın etkilerinin iptal edilmesi adalet ve hukukun üstünlüğüne ciddi bir darbe teşkil edecek olup mağdurlar ve ailelerinin adalet hakkının ihlali anlamına geleceğini” ifade etti.

Fujimori, 2009 yılında yargısız infazlar, işkenceler, zorla kaybetme ve insan kaçırma da dahil olmak üzere uluslararası hukuka göre insanlığa karşı işlenen suçlardan dolayı 25 yıl hapis cezasına çarptırılmıştı. Ulusal ve uluslararası adil yargılanma standartlarını karşılayan bir yargı süreci sonunda mahkumiyeti uluslararası alanda övgüyle karşılanmış ve cezasızlıkla mücadelede önemli bir başarı olarak görülmüştü.

Uzmanlar, “Anayasa Mahkemesi’nin Fujimori’nin serbest bırakılmasının ve 2017’de kendisine tanınan cumhurbaşkanlığı affının geri getirilmesi kararının, insanlığa karşı işlenen suçları içeren davalarda af kullanımını kısıtlayan uluslararası insan hakları standartlarıyla tutarsız olduğunu” söyledi

Eski başkan Pedro Pablo Kuczynski tarafından çıkarılan af, Fujimori’nin ilerlemiş yaşından kaynaklı insanî nedenlere dayandırılmıştı. Amerikalılar Arası İnsan Hakları Mahkemesi, başkanın af çıkarmasındaki yasal gerekliliklerin yerine getirilmesi konusunda “ciddi endişelerini” dile getirmişti .2018’de Peru Anayasa Mahkemesi, affı iptal ederek Fujimori’nin cezaevine geri dönmesine hükmetmişti. 2021’de Fujimori, affı iptal eden 2018 Yüksek Mahkeme kararını iptal etmek için bir habeas corpus dilekçesi vermişti.

Uzmanlar Fujimori’nin affıyla ilgili olarak 2018’deki beyanlarını hatırlatarak, keyfiyetten kaçınmak adına dikkatle uyulması gereken insanî nedenlerle af çıkarılması için somut gerekliliklerin altını çizdiler.

Uzmanlar, “Sadece ölümle sonuçlanması muhtemel ölümcül hastalık durumlarında af çıkarılabileceğini, ancak yalnızca uzun zaman geçmesi, kişinin yaşı ya da yaşından kaynaklanan genel fiziksel ve aklî durumun nedeniyle aftan yararlanma söz konusu olamaz” diye belirtti.

‘’Bu gibi durumlarda, devlet, sağlık hakkının hapishanede sağlanan medikal servis imkanlarıyla ya da uzmanlaşmış sağlık merkezlerine transfer aracılığıyla sağlandığından emin olmalıdır.’’ Bay Fujimori, Barbadillo Hapishanesinde yeterli hapis koşullarının tadını çıkartmakta.

Uzmanlar, ciddi insan hakları ihlalleri ve uluslararası suçlardan hüküm giymiş kişilerin erken tahliyesinin uluslararası insan hakları hukukuyla çeliştiğini de sözlerine ekledi. “Uluslararası toplum, ceza adaletini aldatıcı hale getirme ve mağdurun ve toplumun hukukun üstünlüğüne ve devlet kurumlarına olan güvenini sarsma etkisine sahip olmaması için, usulî araçların ciddi insan hakları ihlallerinden sorumlu olanlar lehine kullanılmasını kısıtlama gereğini kabul ediyor” şeklinde konuştu.

Anayasa Mahkemesi’nin kararının, 1992’deki Pativilca Katliamı ve çoğu yerli binlerce kadının zorla kısırlaştırılması da dahil olmak üzere, Fujimori’ye karşı bekleyen suçlamaları ve davaları nasıl etkileyeceği belirsiz.

Kaynak: OHCHR

Bu haber, BAU Hukuk Fakültesi LAW 2018 Current Constitutional Developments dersi kapsamında Hazal Gültekin, Helin Zaimoğlu, Melisa Sertoğlu, Kamer Korkmaz ve Sıla Çelik tarafından çevrilmiştir.