Rusya’da Baskıcı Ortam Yüksek Mahkeme’nin Memorial İnsan Hakları Örgütü’nü Kapatmasıyla Daha da Arttı

Rusya Yüksek Mahkemesi, ülkenin en eski ve en saygın insan hakları örgütlerinden biri olan uluslararası Memorial İnsan Hakları Örgütü’nün kapatılmasına karar verdi.  Muhalifler bu olayı, ülkenin sivil toplumunun sistematik olarak dağıtılması olarak nitelendirdi.

28 Aralık’ta Moskova’da yapılan bir duruşmada Mahkeme’nin aldığı karar, ABD ve diğer Batılı hükümetlerin yanı sıra insan hakları grupları tarafından da kınandı. 

Karar, Kremlin muhaliflerinin, onların ortaklarının, bağımsız haber kuruluşlarının ve insan hakları örgütlerinin susturulduğu, hapse atıldığı, kapatıldığı ve ülkeyi terk etmeye zorlandığı bir yılda geldi.

Memorial’ın hukuk ekibindeki avukatlardan Maria Eismont, Mahkeme’ye, kurucuları arasında Nobel Barış Ödülü sahibi Andrei Sakharov’un da bulunduğu örgütü kapatmanın “ülkeyi geriye götüreceğini ve topyekün baskı ihtimalini artıracağını” belirtti.

Örgütün yönetim kurulu başkanı Yan Rachinsky ise karara itiraz edeceklerini ve bazı birimlerinin tüzel kişilik içinde olmaması sayesinde örgütün çalışmalarının devam edeceğini söyledi.

Memorial yaptığı açıklamada, “Yüksek Mahkemenin kararı, devlet makamları tarafından organize edilen ve yönlendirilen siyasi terör tarihinin Rusya için yalnızca uzmanların ilgisini çeken akademik bir konu değil, zamanımızın vahim bir sorunu olduğunu bir kez daha doğruladı” dedi.

Açıklamada “Ülkemizin Sovyet geçmişine ilişkin dürüst ve vicdani bir bakış açısına ihtiyacı var; bu, ülkemizin geleceğinin garantisidir. Uluslararası Memorial İnsan Hakları Örgütü’nün adli tasfiyesinin bu konuyu gündemden kaldıracağına inanılması oldukça tuhaf. Tüm Rus toplumunun, geçmişin trajedilerini hatırlaması gerekiyor. Ve yalnızca Rus toplumu değil, devlet terörü tarihi tüm eski Sovyet cumhuriyetlerini birleştiriyor” denildi.

Düzinelerce insan, Sovyet baskısını belgelemek için Sovyetlerin çöküşünden kısa bir süre önce kurulan Memorial’ı desteklemek amacıyla mahkeme binasındaydı. Uluslararası Memorial İnsan Hakları Örgütü kuruluşundan bu yana geçen on yıllar boyunca, hakların durumuna ilişkin ayırt edici göstergeler sunmaya , tarihi veya halihazırda devam eden adaletsizlikleri belgelemeye devam etti.

Dava, yetkililer tarafından Rusya’daki sivil toplumu ve medya gruplarını kapatmak için giderek daha fazla kullanılan tartışmalı “yabancı ajan” yasası uyarınca savcılar tarafından başlatılmıştı.

Yargıç Alla Nazarova, Uluslararası Memorial İnsan Hakları Örgütü’nün, yayınlarını yasaların gerektirdiği şekilde etiketlemeyerek “yabancı ajan” tasnifini ihlal ettiğini söyledi.

Ayrı bir davada da Moskova Şehir Mahkemesi, bir savcının, alt örgüt olan Memorial İnsan Hakları Merkezi’ni “yabancı ajan” mevzuatını ihlal ettiği gerekçesiyle kapatma talebiyle ilgili olarak 29 Aralık’ta bir duruşma yaptı.

ABD Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Memorial İnsan Hakları Örgütü kararını kınadı ve Rusya’nın bu merkezi kapatmaya yönelik devam eden çabalarını endişeyle takip ettiğini söyledi.

Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price gazetecilere “Rus makamlarını bağımsız seslere ve insan hakları savunucularına yönelik tacizlere son vermeye çağırıyor ve ifade, örgütlenme ve barışçıl toplanma haklarını kullandıkları için baskıya maruz kalanlarla dayanışma içinde olduğumuzu belirtiyoruz” ifadesini kullandı.

Almanya Dışişleri Bakanlığı kararı “anlaşılmaz olmaktan öte” olarak nitelendirerek, kararın temel medeni hakların korunmasına yönelik uluslararası yükümlülüklere aykırı olduğunu belirtti.

Bakanlık sözcüsü yaptığı açıklamada, “Memorial gibi kuruluşların haklı eleştirilerine kulak verilmeli. Karar bizi çok endişelendiriyor, çünkü özellikle zulüm ve baskı mağdurlarını seslerinden mahrum bırakıyor” dedi.

Hak savunucuları, 1980’lerin sonundan beri Rusya’da ve eski Sovyet cumhuriyetlerinde insan haklarını geliştirmeye kendini adamış olan örgütü tasfiye etmek için hiçbir yasal dayanak bulunmadığını söylüyor. Başsavcılığın Memorial’ı kapatma talebinin “siyasi güdümlü bir karar” olduğunu ifade ediyorlar.

Uluslararası Af Örgütü’nün Doğu Avrupa ve Orta Asya direktörü Marie Struthers “Uluslararası Memorial İnsan Hakları Örgütü’nün kapatılması, ifade ve örgütlenme özgürlüğü haklarına doğrudan bir saldırıyı temsil ediyor. Yetkililerin örgütü dağıtmak için ‘yabancı ajanlar’ yasasını kullanması sivil topluma yönelik açık bir saldırı ve devlet baskısına ilişkin ulusal hafızayı silmeyi amaçlıyor” şeklinde konuştu.

“Uluslararası Memorial İnsan Hakları Örgütü’nü kapatma kararı, Rus gulag mağdurlarına ağır bir hakarettir ve derhal iptal edilmelidir” diye de ekledi.

Memorial, bu karara “mümkün olan her şekilde” itiraz edeceğini söyledi.

Rusya’nın “yabancı ajan” adı verilen mevzuatı 2012 yılında kabul edildi ve defalarca değiştirildi.

Bu yasaya göre, dışarıdan yardım alan ve siyasi faaliyette bulunduğu düşünülen sivil toplum kuruluşlarının, kendilerini “yabancı ajanlar” olarak tanımlamak ve denetimlere açmak adına kayıt altına alınması gerekiyor.

​​ İnsan Hakları İzleme Örgütü yönetici direktörü Kenneth Roth, “Memorial, Rus insan hakları hareketinin kalbi ve ruhudur” şeklinde konuştu.

Roth “Kremlin’in Memorial’ı kapatmak için harekete geçmesi tam bir rezalet. Rus hükümetinin, davranışlarının Memorial tarafından dürüst ve objektif bir şekilde ortaya konmasına artık müsamaha göstermeyeceği yönündeki korkulara işaret ediyor” dedi.

Liberal Modernite Merkezi (Center for Liberal Modernity) genel müdürü ve aynı zamanda geçmişte Almanya’da politikacı da olan Ralf Fuecks, “Rusya’daki özgür düşünce ve demokratik sivil toplumun son kalelerinden biri olan Memorial’ın tasfiye ediliyor olması çok acı. Ülke içerisinde yaşanan otoriterleşme ve saldırgan dış politika birlikte gelişim gösteriyor” dedi.

İçinde Memorial İnsan Hakları Merkezi’nin ve diğer bazı aktivist grupların faaliyet gösterdiği çatı kuruluş Uluslararası Memorial İnsan Hakları Örgütü, sivil toplum ve muhaliflere yönelik tarihi bir kırılma noktası olarak görülen “yabancı ajanlar” düzenlemesiyle etiketlenen çeşitli haber kuruluşları ve insan hakları örgütleri arasında yer alıyor. 

Danimarka Dışişleri Bakanı Jeppe Kofod, ” Oldukça saygın bir insan hakları örgütü olan Uluslararası Memorial’ın zorla tasfiye edilmesi, Rusya’nın insan hakları karnesinin üzücü bir şekilde bozulmasında başka bir adım” diyor ve ekliyor:

‘‘Rusya’yı insan hakları savunucularını, bağımsız medyayı, gazetecileri ve muhalefetteki isimleri korumaya çağırıyorum.” 

İnsan Hakları İzleme Örgütü’nden Roth, “Sıranın Uluslararası Memorial’ın bugünkü baskılara yoğunlaşan kardeş kuruluşunda olmasından korkuyoruz” dedi.

Kaynak: RFERL

Bu haber, BAU Hukuk Fakültesi LAW 2018 Current Constitutional Developments dersi kapsamında Perihan Elif Yüzbaşıoğlu, Elif Ceren Altın, Kübra Nur Bölür, Furkan Alim Göller, Emel Varsın, Seyfullah Tunç Şahingöz, Yağmur Bahadır ve Şirin Çakır tarafından çevrilmiştir.

Bu haberi podcast olarak dinlemek için: