Güney Afrika Anayasa Mahkemesi, güvenlik çemberi altına alınmış alanlarda izinsiz arama yapılmasını anayasaya aykırı buldu

Güney Afrika Anayasa Mahkemesi cuma günü, Güney Afrika Polis Teşkilatı Kanunu’nun 13(7)(c) maddesinin anayasaya aykırı olduğunu beyan eden bir yüksek mahkeme kararını onadı. Karar, yasadışı yabancıları kovmayı amaçladığı açık olan bu aşağılayıcı ve habersiz baskınlara katlanan Johannesburg’taki terkedilmiş binaların sakinleri için bir zafer teşkil ediyor.

Madde 13(7)(c), güvenlik çemberi altına alınmış bir alanda herhangi bir kişinin, evin, aracın veya deponun ya da nesnenin izinsiz olarak aranmasına izin veriyor ve polise, aranan eşyalara el koyma yetkisi tanıyor.

Mahkeme, “Bu, şüphesiz Anayasa’nın 14(a), (b) ve (c) bölümlerinde açıklandığı şekliyle özel hayatın gizliliği hakkını ihlal ediyor” diyerek, Kanun’un bu bölümünün yetkililere kamu düzenini sağlama amacını aşan yetkiler tanıdığına ve bu yetkilerin azaltılması gerektiğine hükmetti.

Bu nedenle mahkeme, geçen yıl Temmuz ayında oybirliğiyle, özel konutların ve sakinlerinin izinsiz olarak aranmasını anayasaya aykırı bulan Johannesburg’daki yüksek mahkemenin üyeleriyle mutabık kaldı ve 13(7)(c) maddesini düzeltmesi için Meclis’e iki yıl süre verdi.

Oybirliğiyle alınan kararda Gauteng Yargıcı Başkan Dunstan Mlambo, maddenin aşırı geniş olduğuna ve bu durumun bir kişinin mahrem alanına kabul edilemez düzeyde müdahaleye imkân tanıdığına hükmetti.

Dunstan Mlambo, “Kanun’un m.13(7)(c) tarafından izin verilen kişisel mahremiyet hakkının en içteki parçasına müdahale kapsamı kamu amacı ile büyük ölçüde orantısız. Bu bölümün eriştiği nokta suistimale açık ve böylece özel konutların ve içindeki bireylerin izinsiz, kapsamlı ve müdahaleci şekilde aranmasına izin veriyor” dedi.

Ayrıca Mlambo, “özel konutların ve sakinlerinin aranma şekline ilişkin olarak polis memurlarına rehberlik etme konusunda yetersiz” şeklinde konuştu.

Mahkeme, ilgili bölümün, kişilerin onay vermesi durumunda veya bu tür işlemleri yürüten memurların, mahkemenin bir arama emri çıkaracağından emin olduğu ancak izin başvurusu yapılması halinde aramanın boşa çıkacağını düşündüğü hallerde izinsiz aramalara izin veren Ceza Muhakemesi Kanunu’nun çok ötesine geçtiğini tespit etti.

Anayasa mahkemesi, Meclis yasayı düzeltinceye kadar, 13(7)(c) maddenin iptal edilen kısmının bıraktığı yasal boşluğu önlemek adına, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 21 ve 22’nci maddelerinde polise arama izni veren önlemlerin uygulanması talimatını verdi. Aksi halde polis, gerekli olduğunda dahi arama ve el koyma yetkisine sahip olamayacaktı.

Kaynak: Mail & Guardian

Bu haber, BAU Hukuk Fakültesi LAW 2018 Current Constitutional Developments dersi kapsamında Ahmet Asım Keskin, Ece Dilara Bağrıaçık, Furkan Alim Göller, İnci Sena Gereklioğlu ve Ramazan Dursun tarafından çevrilmiştir.